Pomoc w przerywaniu ciąży – art. 152 § 2 Kodeksu karnego na kanwie sprawy Justyny Wydrzyńskiej

Abstrakt

Ten tekst jest poświęcony analizie art. 152 § 2 k.k. Kryminalizuje on pomocnictwo lub nakłanianie do aborcji, o którym mowa w art. 152 § 1 k.k. Rozważania ograniczone zostają tu do kwestii pomocnictwa. Kanwą dla rozważań jest sprawa Justyny Wydrzyńskiej skazanej (nieprawomocnie w chwili powstawania niniejszego tekstu) w I instancji przez Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie, (sygn. akt V K 18/22) z art. 152 § 2 k.k. na rozprawie z wyłączeniem jawności. Rzecz warta jest uwagi ze względu na istnienie tego przepisu w rzeczywistości prawnej, w której dochodzi do systemowego uchybiania zobowiązań władzy do przestrzegania praw reprodukcyjnych. Wynikają one z ustawy z 1993 roku, o planowaniu rodziny, ochronie płody ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży. Stąd zasadna jest analiza art. 152 § 2 k.k. w kontekście postanowień tej ustawy oraz w świetle ewolucji relacji „pomocnictwa” ujętego w art. 152 § 2 k.k. i ustawowej definicji pomocnictwa zawartej w art. 18 § 3 k.k. Powstaje bowiem pytanie, czy jeśli art. 152 § 2 k.k. odsyła do ustawy o planowaniu rodziny, to czy dotyczy to zaledwie ujętych w niej przesłanek aborcji, czy wymaga także, jak twierdzimy, uwzględnienia ustawowych warunków dotyczących praw reprodukcyjnych jakie ustawa ta wyznacza? Nasz pogląd opieramy na szacunku dla wykładni celowościowej i treści obowiązującej preambuły ustawy o planowaniu. Nie jest zaledwie uroczystym wstępem. Jest zobowiązaniem po stronie władz do określonego działania i objaśnieniem celu Ustawy z 1993 r.

Dowodzimy jednocześnie, iż w przywołanej wyżej sprawie Sąd Okręgowy Warszawa-Praga uznając, iż doszło do wypełnienia znamion art. 152 § 2 k.k. nie uwzględnił ogółu okoliczności pozwalających na ocenę odmienną. Wskazujemy na fakty oraz przytaczamy argumenty za uznaniem, iż w ustalonym stanie faktycznym nie doszło do popełnienia przestępstwa. Że zasadne w tej sprawie jest przyjęcie stanu wyższej konieczności lub uznania, że zachodzą okoliczności ujęte w art. 1 § 2 i § 3 k.k. Opieramy się na sprawie Justyny Wydrzyńskiej, ale nasze rozumowanie idzie dalej. Sprawa oskarżenia Justyny Wydrzyńskiej ilustruje bowiem sytuację, w której wzorzec prawa stosowany z pominięciem warunków w jakich działa, prowadzi do wadliwej, rozszerzającej kryminalizację, wykładni. To wbrew zasadom prawa karnego. Wyrażony w niniejszym tekście sprzeciw wobec stosowaniu wykładni rozszerzającej pozostaje w zgodzie z obecną postawą ustawodawcy, który eliminuje ze znamion przestępstwa z art. 152 § 2 k.k. zachowanie polegające na pomocnictwie w postaci „przekazywaniu informacji”, pomimo, iż jest to jedna z przesłanek uznania w art. 18 § 3 k.k., że do pomocnictwa doszło. „Przekazywanie informacji” wchodzi więc w skład ustawowego pojęcia pomocnictwa, jednak nie ma zastosowania do znamion art. 152 § 2 k.k. Dowodzimy, że podobnie pomimo wyczerpania ustawowych znamion przestępstwa z art. 152 § 2 k.k., gdy rzecz dotyczy działania skierowanego na ochronę zagrożonego dobra jakim jest zdrowie i życie kobiety, pomimo wyczerpania ustawowych znamion art. 152 § 2 k.k., zachodzą okoliczności ujęte w art. 26 § 1 i § 2 k.k. i nie zachodzą okoliczności, o których mowa w art. 1 § 2 i § 3 k.k.

Przedstawiamy na wstępie, stan prawny i faktyczny ujawniony przez Sąd i kobietę, która prosiła organizację pozarządową o pomoc w terminacji swojej ciąży.