Słowa kluczowe
deklaracja pro futuro
zgoda pacjenta
system wartości
formularz
Jak cytować
Abstrakt
Koncepcją leżącą u podstaw instytucji deklaracji pro futuro jest wola przedłużenia możliwości decydowania o własnym losie poza moment utraty świadomości. Kolejne generacje tego rodzaju oświadczeń stanowią efekt poszukiwania rozwiązań, które pozwolą w sposób adekwatny odzwierciedlić dążenia jednostki, a zarazem zabezpieczą ich skuteczną „egzekucję”. Obecnie, w szczególności w kręgu anglosaskiej kultury prawnej, rośnie zainteresowanie instytucją value history jako instrumentu dostarczającego uzasadnienia dla deklaracji antycypacyjnych I oraz II generacji poprzez odwołanie się do hierarchii wartości, wizji świata i przekonań pacjenta. Dostrzega się, że tego rodzaju oświadczenia pozwalają wszakże nie tylko przedłużyć poza moment utraty świadomości zdolność do kierowania przez pacjenta własną przyszłością, lecz także przypisać takiemu rozrządzeniu przymiot decyzji autonomicznej, tj. wyrażonej przez osobę kompetentną, swobodnej, poinformowanej oraz intencjonalnej. Możliwość wykorzystania pełnego potencjału deklaracji value history warunkuje jednak odpowiednie ukształtowanie formularza (zarówno pod względem treści jak i formy) oraz adekwatna procedura informacyjna, która powinna poprzedzić sporządzenie
oświadczenia. Co istotne, obecna od lat 80. czysto teoretyczna refleksja w przedmiocie tego, jakie są pożądane cechy formularzy deklaracji pro futuro III generacji, obecnie coraz częściej przybiera formę rozważań popartych konsultacjami i badaniami z udziałem pacjentów. Niemniej jednak fakt, że w rodzimym porządku prawnym nie uregulowano jak dotąd na poziomie ustawowym instytucji testamentu życia ani pełnomocnictwa medycznego stanowi
poważną przeszkodę dla wykorzystania możliwości oferowanych przez oświadczenia value history w ramach polskiego systemu ochrony zdrowia.
Bibliografia
Abhyankar P., Fagerlin A., Pignone M., Clarifying values: an updated review, BMC Med Inform Decis Mak 2013, nr 13.
Alichniewicz A., Eutanazja a etyczne podstawy medycyny stanów terminalnych [w:] Narodziny i śmierć. Bioetyka kulturowa wobec stanów granicznych życia ludzkiego, red. M. Gałuszka, K. Szewczyk, Warszawa – Łódź 2002.
Allatt P., Howard M., You J.J., Short Graphic Values History Tool for decision making during serious illness BMJ, Supportive & Palliative Care 2022, nr 12.
Bagińska E., [w:] Odpowiedzialność prywatnoprawna. System Prawa Medycznego. Tom V., red. E. Bagińska, Warszawa 2017.
Bayles M., [w:] Coercion, red. J. W. Chapman, J.R. Pennock, New York 1972.
Beauchamp T.L., Childress J.F., Zasady etyki medycznej, Warszawa 1996.
Beauchamp T.L., Faden R.R., A History and Theory of Informed Consent, New York-Oxford 1986.
Beauchamp T.L., Faden R.R., [w:] Encyclopedia of Bioethics 3rd edition, New York 2004.
Boratyńska M., Wolny wybór, Warszawa 2012.
Boratyńska M., Malczewski J., [w:] Regulacja prawna czynności medycznych, red. M. Boratyńska, P. Konieczniak, E. Zielińska, Tom II. Część 1, Warszawa 2019.
Bosek L., Pielak A., Pełnomocnictwo do wyrażenia zgody na zabieg medyczny. Glosa do uchwały SN z 13.05.2015 r. (III CZP 19/15), Orzecznictwo Sądów Polskich 2018, nr 6.
Buchanan A. E., Brock D.W., Deciding for Others: The Ethics of Surrogate Decision Making. Cambridge, Cambridge 1989.
Citowicz R., Spory wokół „testamentu życia”, PiP 2007, nr 1.
Chańska W., Ewolucja dyrektyw na przyszłość w amerykańskiej praktyce medycznej, PiM 2015, nr 1(58).
Clouser K., Culver Ch. M., Gert B., Bioetyka. Ujęcie systematyczne, Gdańsk 2009.
Doukas D.J., McCullough L.B., The values history: the evaluation of the patient’s values and advance directives, Journal of Family Practice 1991, nr 32.
Emanuel L., Advance directives: do they work?, JACC 1995, nr 25(1).
Emanuel L., Emanuel E., The medical directive; a new comprehen¬sive advance care document, JAMA 1989, nr 261.
Fowler K. J., Marchand L., Building successful coalitions for promoting advance care planning, American Journal of Hospital Palliative Care 2006, nr 23(2).
Gibson J.M., Lambert P., Nathanson P., The values history: an innovation in surrogate medical decision-making, Law Med Health Care 1990, nr 18.
Gligorov N., Mellgard G., Complexity, Not Severity: Reinterpreting the Sliding Scale of Capacity, Camb Q Healthc Ethics 2022, nr 31(4).
Green M.J., Levi B.H., Too Soon to Give Up: Re-examining the Value of Advance Directives, The American Journal of Bioethics 2010, nr 10(4).
Janiszewska B., Pełnomocnictwo do wyrażenia zgody na udzielenie świadczenia zdrowotnego, MP 2015, nr 15.
Janiszewska B., O udzielaniu pełnomocnictwa medycznego – uwagi na tle uchwały III CZP 19/15, MP 2015, nr 19.
Janiszewska B., [w:] Ustawa o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, red. L. Bosek, Warszawa 2020.
Justin R.G., The value history: A necessary family document, Theor Med Bioeth 1987, nr 8(3).
Karkowska D., Ustawa o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. Komentarz., Warszawa 2016.
Kubiak R., Prawo medyczne, Warszawa 2021.
Kubiak R., Sposób i forma przekazania informacji medycznej, Medycyna Paliatywna 2021, nr 13(4).
Kulesza J., Glosa do postanowienia SN z dnia 27 października 2005 r., III CK 155/05, Palestra 2007, nr 3-4.
Liszewska A., Problem zgody pacjenta jako dylemat aksjologiczny, PiM 1999, nr 1(1).
Loewenstein G., Projection bias in medical decision making, Medical Decision Making 2005, nr 25(1).
Loewenstein G., Schkade D., Wouldn’t it be nice? Predicting future feelings [w:] Well-being: The foundations of hedonic psychology, red. E. Diener, D. Kahneman, N. Schwarz, New York 1999.
Łukow P., Granice Zgody. Autonomia zasad i dobro pacjenta, Warszawa 2005.
Łukow P., [w:] Regulacja prawna czynności medycznych, red. M. Boratyńska, P. Konieczniak, E. Zielińska, Tom II. Część 1, Warszawa 2019.
Mill J.S., Utylitaryzm. O wolności, tłum. M. Ossowska, A. Kurlandzka, Warszawa 1956.
Nozick R., [w:] Philosophy, Science, and Method: Essays in Honor of Ernest Nagel, red. S. Morgenbesser, P. Suppes, M. White, New York 1969.
Pascalev A., Vidalis T., ‘Vague Oviedo’: autonomy, culture and the case of previously competent patients. Bioethics 2010, nr 24 (3).
Todd P., [w:] International Encyclopedia of Ethics, red. H. LaFollette, Hoboken 2013.
Tymiński R., Glosa do postanowienia SN z dnia 27 października 2005 r., III CK 155/05, PS 2008, nr 3.
Netografia
Formularz value history sformułowany w Instytucie Prawa Publicznego Wydziału Prawa na Uniwersytecie Stanu Nowy Meksyk, https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=&ved=2ahUKEwi-8KrvrMCAAxXxgv0HHW_2C80QFnoECBQQAQ&url=https%3A%2F%2Ftim-olmsted.squarespace.com%2Fs%2Fvalues-historypdf.pdf&usg=AOvVaw1cGH-Mch_pYW8VJmc3TNoN&opi=89978449 [dostęp: 02.10.2023].
Szeroczyńska M., Orzeczenie: Uchwała Sądu Najwyższego z 13 maja 2015 r. pierwszym krokiem do akceptacji pełnomocnika medycznego w Polsce., 29.12.2015, http://www.prawaczlowieka.uw.edu.pl/index.php?orzeczenie=b124524c4b1ade45d1deecbcdef614fadb3ec205-b0 [dostęp: 02.10.2023]
Walker R., Respect for Rational Authonomy, Kennedy Institute of Ethics Journal, 2009, nr 19. Wytyczne amerykańskiego National Institute of Aging nt. sposobu sporządzania Advance Directives https://www.nia.nih.gov/health/advance-care-planning-advance-directives-health-care [dostęp: 02.10.2023].
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Prawa autorskie (c) 2023 Natalia Nieróbca