Słowa kluczowe
kuratela
pełnomocnictwo zdrowotne
Jak cytować
Abstrakt
Tło
Obecnie polskie prawo przewiduje możliwość ustanowienia kuratora dla osoby niepełnosprawnej, jeżeli potrzebuje ona pomocy w codziennych sprawach. Jednakże sądy czasami umożliwiają kuratorom wyrażanie zgody na leczenie, co jest sprzeczne z przepisami prawa medycznego, zgodnie z którymi może ją wyrazić jedynie pacjent, jego przedstawiciel ustawowy lub sąd.
Kurator osoby niepełnosprawnej nie jest uznawany za jej przedstawiciela ustawowego, gdyż pacjenci w przypadkach pozwalających na ustanowienie takiego kuratora mają pełną zdolność do czynności prawnych, a są jedynie fizycznie niezdolni do załatwiania swoich spraw.
Kwestia ta jest szczególnie istotna na oddziałach intensywnej terapii lub w sytuacjach, w których pacjent jest nieprzytomny, gdyż często wymagają one wykonania licznych zabiegów, na które sąd powinien wyrażać indywidualną zgodę.
Wnioski
Obecna praktyka sądowa i lekarska wskazuje, że instytucja opiekuna osoby niepełnosprawnej jest stosowana niezgodnie z obowiązującymi przepisami, jednakże wydaje się być odpowiedzią na potrzeby lekarzy i pacjentów. Obecne przepisy pozwalałyby na uczynienie kuratora pełnomocnikiem zdrowotnym, który obecnie w Polsce nie jest uregulowany - jednak aby to osiągnąć, należałoby dostosować obecną praktykę sądową. Kurator mógłby być nośnikiem woli pacjenta, zwłaszcza w zakresie zwykłego leczenia. Pozwoliłoby to lekarzom na uzyskanie zgody na niezbędne czynności, bez angażowania sądu.
Bibliografia
B. Aksamit, Z chorym na alzheimera można w Polsce zrobić wszystko, „Duży Format - Gazeta Wyborcza”, 11.III.2015, https://wyborcza.pl/duzyformat/1,127290,17552996,Z_chorym_na_alzheimera_mozna_w_Polsce_zrobic_wszystko.html.
P. Andruszkiewicz, T. Dangel, R. Grenda, A. Kurkiewicz, M. Rawicz, M. Strus-Wołos M.Szeroczyńska, J. Szymkiewicz-Dangel, Projekt ustawy o zmianie ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta oraz niektórych innych ustaw, 2013, https://hospicjum.waw.pl/pliki/Artykul/1364_projekt-ustawy-o-zmianie-ustawy-o-prawach-pacjenta-i-rzeczniku-praw-pacjenta.pdf.
Appropriate Terms to Use | The National Disability Authority [na:] http://nda.ie/Publications/Attitudes/Appropriate-Terms-to-Use-about-Disability/, [13.IV 2021]
S.R. Bagenstos , The Future of Disability Law, „Yale Law Journal” 1/2004, t.114
T.L.Beauchamp, J.F. Childress, Zasady etyki medycznej, tłum. W. Jacórzyński, Warszawa 1996
P.D. Blanck, E. Flynn, Routledge handbook of disability law and human rights, 2017, http://public.ebookcentral.proquest.com/choice/publicfullrecord.aspx?p=4586232.
M. Boratyńska, P. Konieczniak, Regulacja prawna czynności medycznych, [w] System Prawa Medycznego t. II cz. 1, Wolters Kluwer Polska 2019
Boratyńska M., Malczewski J., Deklaracje pro futuro, [w:] System Prawa Medycznego t. II. Część 2,, Wolters Kluwer Polska 2019
M. Boratyńska, Autonomia pacjenta a granice upoważnienia osoby bliskiej i zaufanej, „Prawo i Medycyna” 1/2014
M. Boratyńska, Kolizja obowiązków kontraktowych i opiekuńczych przyjmującego w umowie o leczenie osoby trzeciej z wyłączoną albo ograniczoną kompetencją decyzyjną, [w] Wykonanie zobowiązań. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Adamowi Brzozowskiemu, red. K. Bilewska, W. Kocot, D. Krekora-Zając, Warszawa 2020
W. Borysiak, M. Manowska, J. Sadomski, E. Skowrońska-Bocian, B. Trębska, E. Trybulska-Skoczelas, R. Zegadło, Kodeks rodzinny i opiekuńczy: komentarz, red. J. Wierciński, LexisNexis Polska, Warszawa 2014
R. Cera, V. Della Fina, G. Palmisano, The United Nations Convention on the Rights of Persons with Disabilities: A Commentary, Springer International Publishing : Imprint: Springer, Cham 2017, 1st ed. 2017
Chańska W., Ewolucja dyrektyw na przyszłość w amerykańskiej praktyce medycznej, „Prawo i Medycyna”, 1/2015
W. Chańska, Rezygnacja z leczenia podtrzymującego życie, [w] Bioetyka, (red. J. Rózyńska, W. Chańska) Warszawa 2013
Council of Europe, Recommendation R (99) 4 of the Committee of Ministers to member states on principles concerning the legal protection of incapable adults, 23.II.1999
Council of Europe i Committee of Ministers, Principles concerning continuing powers of attorney and advance directives for incapacity: recommendation CM/Rec(2009)11 adopted by the Committee of Ministers of the Council of Europe on 9 December 2009 and explanatory memorandum., Council of Europe, Strasbourg 2011
M. Derek, Pełnomocnictwo do wyrażenia zgody na zabieg medyczny małoletniego: glosa do uchwały Sądu Najwyższego z 13.05. 2015 r., III CZP 19/15, „Glosa” 1/2019 (178)
R. Dinerstein, E.G. Grewal, J. Martinis, Emerging International Trends and Practice in Guardianship Law for People with Disabilities, „ILSA Journal of International and Comparative Law”, 2/2015, t.22
Domański M., Grochowski M., Kociucki L., Matusik G., Mostowik P., Pawliczak J., Prucnal-Wójcik M., i Słyk J., Kodeks rodzinny i opiekuńczy: komentarz : przepisy wprowadzające KRO, red. K. Osajda, C. H. Beck, Warszawa 2017.
M. Domański, Konwencja ONZ o prawach osób niepełnosprawnych w interpretacji Komitetu do spraw praw osób niepełnosprawnych a podstawowe instytucje prawa cywilnego, „Prawo w Działaniu”, t. 40 (2019)
M. Domański, Ubezwłasnowolnienie w prawie polskim a wybrane standardy międzynarodowej ochrony praw człowieka, „Prawo w Działaniu. Sprawy Cywilne”, t.17 (2014)
J. Gajda, Art. 183, [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy: komentarz, red. K. Pietrzykowski, C. H. Beck, Warszawa 2020
J. Gajda, J. Ignatowicz, J. Pietrzykowski, J. Winiarz, Kodeks rodzinny i opiekuńczy: komentarz, red. K. Pietrzykowski, C. H. Beck, Warszawa 2020
D. Galasiński, Osoby niepełnosprawne czy z niepełnosprawnością?,„, „Niepełnosprawność–zagadnienia, problemy, rozwiązania”, 9/2013, t. 4
K. B. Glen , Changing Paradigms: Mental Capacity, Legal Capacity Guardianship, and Beyond, „Columbia Human Rights Law Review”, 1/2012, t. 44
K. Gromek, Art. 183, [w] Kodeks rodzinny i opiekuńczy: komentarz, C. H. Beck, Warszawa 2020
K. Gromek, Kodeks rodzinny i opiekuńczy: komentarz, C. H. Beck, Warszawa 2020
R. Grzejszczak, M. Szeroczyńska, Praktyka wyrażania zgody zastępczej za pacjentów faktycznie niekompetentnych. Raport z badań, „Człowiek - Niepełnosprawność - Społeczeństwo”, 2012, t. 4
Guidelines for Writing About People With Disabilities | ADA National Network [na:] https://adata.org/factsheet/ADANN-writing, [13.IV.2021]
H. Haak, A. Haak-Trzuskawska, Art. 183, [w:] Opieka i kuratela: komentarz do art. 145-184 KRO oraz związanych z nimi regulacji KPC (art. 516, 518, 520, 573-574, 590-598, 599-602, 604-605), C. H. Beck, Warszawa 2017
H. Haak, A. Haak-Trzuskawska, Opieka i kuratela: komentarz do art. 145-184 KRO oraz związanych z nimi regulacji KPC (art. 516, 518, 520, 573-574, 590-598, 599-602, 604-605), C. H. Beck, Warszawa 2017
J.A. Haegele, S. Hodge, Disability Discourse: Overview and Critiques of the Medical and Social Models, „Quest”, 2/2016, t.68, s. 193–206
P. Harpur, Embracing the new disability rights paradigm: the importance of the Convention on the Rights of Persons with Disabilities, „Disability & Society”, 1/2012, t. 27
R. Heywood, Revisiting advance decision making under the mental capacity act 2005: a tale of mixed messages, „Medical Law Review”, 1/2015, t. 23
J.M. Jameson, T. Riesen, S. Polychronis, B. Trader, S. Mizner, J. Martinis, D. Hoyle, Guardianship and the Potential of Supported Decision Making With Individuals With Disabilities, „Research and Practice for Persons with Severe Disabilities”, 1/2015, t. 40
B. Janiszewska, O udzielaniu pełnomocnictwa medycznego–uwagi na tle uchwały III CZP 19/15, „Monitor Prawniczy” 19/2015
B. Janiszewska, Pełnomocnictwo do wyrażenia zgody na udzielenie świadczenia zdrowotnego, „Monitor Prawniczy” 15/2015
B. Janiszewska, Skutki ustanowienia kuratora dla osoby niepełnosprawnej, „Monitor Prawniczy” 11/2017
G. Jędrejek, Kodeks rodzinny i opiekuńczy: komentarz, Wolters Kluwer, Warszawa 2017
G. Jędrejek, Art. 183, [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy: komentarz, Wolters Kluwer, Warszawa 2017
A. Kallaus, Glosa do uchwały SN z 13.5. 2015 r., III CZP 19/15, „Prawo i Medycyna” 4/2015
J. Kapelańska-Pręgowska, European court of human rights (gc), case of Lambert and others v. France, judgment of 5 june 2015, application NO. 46043/14, „Comparative Law Review”, 1/2016, t. 21
R. Karcz, Obrona pacjenta przed niechcianą transfuzją w praktyce sądowej, „Prawo i Medycyna” 4/2007
R. Karcz, Zgoda pacjenta na zastosowanie metody leczenia; status procesowy zakładu opieki zdrowotnej w postępowaniu sądowym z urzędu. Glosa do postanowienia s.okręg. z dnia 23 stycznia 2008 r., VI Ca 582/07, „Państwo i Prawo”11/2008
K. Kędziora, Jeśli nie ubezwłasnowolnienie, to co?: prawne formy wsparcia osób z niepełnosprawnością intelektualną, Polskie Towarzystwo Prawa Antydyskryminacyjnego, Warszawa 2012
A. Kirkendall, K. Linton, S. Farris, Intellectual Disabilities and Decision Making at End of Life: A Literature Review, „Journal of Applied Research in Intellectual Disabilities” 6/2017, t.30
N.A. Kohn, J.A. Blumenthal, A critical assessment of supported decision-making for persons aging with intellectual disabilities, „Disability and Health Journal” 1/2014, t.7 Supplement, Aging with Disability: Demographic, Social, and Policy Considerations
A. Kűbler, I. Chęciński, Dylematy medyczne i prawne. Intensywna terapia bezpieczna dla lekarza i pacjenta, Wrocławskie Wydawnictwo Naukowe Atla 2 2013, https://ppm.umed.wroc.pl/info/book/UMW568ded51730a4812b4c1a7aebbe25134/Publikacja%2B%25E2%2580%2593%2BDylematy%2Bmedyczne%2Bi%2Bprawne.%2BIntensywna%2Bterapia%2Bbezpieczna%2Bdla%2Blekarza%2Bi%2Bpacjenta%2B%25E2%2580%2593%2BUniwersytet%2BMedyczny%2Bim.%2BPiast%25C3%25B3w%2B%25C5%259Al%25C4%2585skich%2Bwe%2BWroc%25C5%2582awiu+title?ps=20&lang=pl&pn=1.
A. Kübler, J. Siewiera, G. Durek, K. Kusza, M. Piechota, Z. Szkulmowski, Wytyczne postępowania wobec braku skuteczności podtrzymywania funkcji narządów (terapii daremnej) u pacjentów pozbawionych możliwości świadomego składania oświadczeń woli na oddziałach intensywnej terapii, „Anestezjologia Intensywna Terapia” 4/2014, t. 46
J. Kuźmicka-Sulikowska, Art. 986, [w] Kodeks cywilny: komentarz, red. E. Gniewek i P. Machnikowski, C. H. Beck, Warszawa 2019
R. Larsen, Anestezjologia, red. A. Kübler, Edra Urban & Partner, Wrocław 2019
A. Lawson, A.E. Beckett, The social and human rights models of disability: towards a complementarity thesis, „The International Journal of Human Rights” 2/2021, t. 25
A. Lawson, M. Priestley, The social model of disability, [w] Routledge Handbook of Disability Law and Human Rights, Routledge, London 2017
A. Lawson, The United Nations Convention on the Rights of Persons with Disabilities: New Era or False Dawn Symposium: The United Nations Convention on the Rights of Persons with Disabilities, „Syracuse Journal of International Law and Commerce”, 2/2006, t.34
P.K. Longmore, Medical Decision Making and People with Disabilities: A Clash of Cultures, „The Journal of Law, Medicine & Ethics” 11/995, t.23
P. Machnikowski, Instytucja opieki nad pełnoletnim w pracach Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego w latach 2012–2015, „Państwo i Prawo” 4/2019
P. Machnikowski, Pełnomocnictwo opiekuńcze w pracach Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego w latach 2012-2015, „Rejent”5/2016
A.R. Maclean , Advance directives and the rocky waters of anticipatory decision-making, „Medical Law Review” 1/2008, t.16
G. Matusik, Art. 183, [w] Kodeks rodzinny i opiekuńczy: komentarz : przepisy wprowadzające KRO, red. K. Osajda, C. H. Beck, Warszawa 2017
F. Mégret, The Disabilities Convention: Human Rights of Persons with Disabilities or Disability Rights?, „Human Rights Quarterly” 2/2008, t.30
E. Nowicka, S. Łodziński, Odcienie obcości. Wyniki sondażu „Polacy i inni 30 lat później” — analiza porównawcza (1988, 1998, 2018), „Kultura i Społeczeństwo”, 2020, t.64
D. Olczak-Dąbrowska, Wybrane rodzaje kurateli w praktyce sądowej, „Prawo w Działaniu. Sprawy Cywilne” t. 17 (2014)
M. Oliver, The social model of disability: thirty years on, „Disability & Society”, 7/2013, t.28
K. Osajda, Art. 986, [w:] Kodeks Cywilny. Komentarz, red. K. Osajda, C.H.Beck, Warszawa 2021, 28. wyd.
M. Pazdan, Art. 103, [w:] Kodeks cywilny. Tom I. Komentarz do art. 1–449(10), red. K. Pietrzykowski,C. H. Beck, Warszawa 2020, t. 1, 10. wyd.
Pazdan M., Art. 986, [w:] Kodeks cywilny. Tom I. Komentarz do art. 1–449(10), red. K. Pietrzykowski, C. H. Beck, Warszawa 2020, t. 1, 10. wyd.
A. Pielak, L. Bosek, Glosa do uchwały SN z dnia 13 maja 2015 r., III CZP 19/15, „OSP” 6/2018
Pismo Krajowej Rady Notarialnej do Rzecznika Praw Obywatelskich, 12.III.2019, https://www.rpo.gov.pl/sites/default/files/Odpowied%C5%BC%20Krajowej%20Rady%20Notarialnej%2012.03.2019.pdf.
W. Putz, B. Steldinger, T. Unger, Patientenrechte am Ende des Lebens: Vorsorgevollmacht, Patientenverfügung, Selbstbestimmtes Sterben, C.H. Beck 2020.
G. Richardson, Mental Disabilities and the Law: From Substitute to Supported Decision-Making?, „Current Legal Problems” 1/2012, t.65
C.P Sabatino., N. Karp., Improving advanced illness care: The evolution of state POLST programs, AARP Public Policy Institute Washington, DC 2011
J. Sadomski, Art. 183, [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy: komentarz, red. J. Wierciński, LexisNexis Polska, Warszawa 2014
L. Series, A. Arstein-Kerslake, E. Kamundia, Legal capacity: a global analysis of reform trends, [w] Routledge Handbook of Disability Law and Human Rights, red. P. Blanck i E. Flynn, Routledge, London 2017
J. Słyk, Orzekanie w sprawach dotyczących umieszczenia pacjenta w zakładzie opiekuńczo-leczniczym, „Prawo w Działaniu”, t. 40 (2019)
M. Smolak, Mówię do was przez cyberoko: Chcę żyć, „Gazeta Wyborcza”, 18.III.2019, https://wyborcza.pl/duzyformat/7,127290,24552061,mowie-do-was-przez-cyberoko-chce-zyc.html.
P, Sobolewski, Art. 103, [w] Kodeks Cywilny. Komentarz, red. K. Osajda, C.H.Beck, Warszawa 2021, 28. wyd.
C. Spruzina, Vorsorgevollmacht, [w:] Erbrecht und Vermögensnachfolge, red. M. Gruber, S. Kalss, K. Müller, i M. Schauer, Springer, Vienna 2010, Springers Handbücher der Rechtswissenschaft, https://doi.org/10.1007/978-3-211-99330-9_23.
R. Strugała, Art. 103, [w] Kodeks cywilny: komentarz, red. E. Gniewek i P. Machnikowski, C. H. Beck, Warszawa 2019, 9. wyd.
M. Szeroczyńska, M. Czarkowski, M. Krajnik, R. Krajewski, L. Pawłowski, A. Adamczyk, A. Barczak-Oplustil, et al., Institution of the health care agent in Polish legislation: position of the Polish Working Group on End-of-Life Ethics, „Polskie Archiwum Medycyny Wewnętrznej” 5/2016, t.126
M. Szeroczyńska, Dopuszczalność uprzednich oświadczeń pacjenta i pełnomocnictwa medycznego de lege lata i de lege ferenda, [w] Dylematy medyczne i prawne. Intensywna terapia bezpieczna dla lekarza i pacjenta, red. A. Kűbler, I. Chęciński, Wrocławskie Wydawnictwo Naukowe Atla 2 2013
M. Szeroczyńska, Od Vincenta Humberta do Vincenta Lamberta – ewolucja prawa francuskiego dotyczącego odstąpienia od terapii daremnej, „Humanistyczne Zeszyty Naukowe”, 1/2019, t.22
M. Szeroczyńska, Orzeczenie: Uchwała Sądu Najwyższego z 13 maja 2015 r. pierwszym krokiem do akceptacji pełnomocnika medycznego w Polsce. [na:] „Prawa człowieka w orzecznictwie sądów polskich”, http://www.prawaczlowieka.uw.edu.pl/index.php?orzeczenie=b124524c4b1ade45d1deecbcdef614fadb3ec205-b0, [29.XII.2015]
M. Świderska, Prawo do godnej śmierci w świetle nowej regulacji prawnej we Francji, „Prawo i Medycyna” 3/2006
Tool Kit for Health Care Advance Planning, Commission on Law and Aging, American Bar Association 2020, https://www.americanbar.org/content/dam/aba/administrative/law_aging/2020-tool-kit-hcap.pdf.
A. Tymińska, „Prawo arcyosobiste”. Oświadczenia pro futuro we Włoszech w kontekście sprawy Eluany Englaro, „Prawo i Medycyna”3/2017
B. Zahorska-Markiewicz, E. Małecka-Tendera, M. Olszanecka-Glinianowicz, J. Chudek., Patofizjologia kliniczna: podręcznik dla studentów medycyny, Wrocław 2020
K. Zaradkiewicz, Ubezwłasnowolnienie – perspektywa konstytucyjna a instytucja prawa cywilnego, [w] Prawa osób z niepełnosprawnością intelektualną lub psychiczną w świetle międzynarodowych instrumentów ochrony praw człowieka, (red. D. Pudzianowska), Warszawa 2014
E. Zielińska, Powinności lekarza w przypadku braku zgody na leczenie oraz wobec pacjenta w stanie terminalnym, „Prawo i Medycyna”, 5/2000
W. Ziętek, Kurator dla osoby niepełnosprawnej, „Przegląd Sądowy” 4/2008
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Prawa autorskie (c) 2021 Wojciech Rożdżeński