Abstract
The author presents her own positions regarding the conscience clause in the legal system on three levels: de lege lata the subjective and objective scope of the conscience clause based on the meaning of Art. 53 of the Constitution and Art. 39 of the act on the professions of doctor and dentist, assessment of the legitimacy of the conscience clause de lege lata, formulation of de lege ferenda postulates. Criticism of the legitimacy of the general clause refers to four fundamental issues: 1) the complete lack of definition of conscience, its characteristics, and even authenticity, 2) the subjective and objective scope of the conscience clause, 3) the instability of the legal system, and 4) discrimination against third parties affected by consequences of the conscience clause as participants in trading. The conducted considerations lead to the conclusion that the conscience clause should be removed in the Polish legal order, and in emergency situations, the criminal law assessment should be based on Art. 26 of the Penal Code.
References
Literatura:
A. Bartoszek, Obrona klauzuli sumienia w kontekście współczesnych tendencji przeciwnych życiu, Roczniki Teologii Moralnej Tom 2(57) 2010
A. A. Dura, Sumienie i dobro moralne, Zeszyty Naukowe Centrum Badań im. Edyty Stein – Fenomen Dobra Numer 13/14 Poznań 2015
V.E. Frankl, Bóg ukryty. W poszukiwaniu ostatecznego sensu, Warszawa 2012
R. P. George, Prawo naturalne, Bóg i godność ludzka, Warszawa 2010
J. Górnicka-Kalinowska, Idea sumienia w filozofii moralnej, Warszawa 1999
J. Hanc, Klauzula sumienia a wykonywanie zawodu ratownika medycznego, Prawo i Medycyna 3-4/2014 (56/57, vol. 16)
J. Hanc, Wolność sumienia a klauzula sumienia, Prawo i Medycyna 1/2016 (62, vol. 18)
K. P. Jaworski, Moralna ocena stosowania niektórych szczepionek przeciw COVID-19 w świetle personalizmu chrześcijańskiego, Teologia i Człowiek, Kwartalnik Wydziału Teologicznego UMK, 53(2021)1
M. Kluz, Sumienie wykładnią moralności człowieka w nauczaniu biskupa tarnowskiego Jerzego Ablewicza (1962-1990), Tarnowskie Studia Teologiczne, Tom XXXII/1, 2013
G. Maroń, Argumentacja biblijna w rozważaniach ławy przysięgłych o karze śmierci dla oskarżonego w świetle orzecznictwa sądów USA, Prokuratura i Prawo 1/2017
S. Mazurkiewicz, Klauzula sumienia sędziego? Analiza z zakresu filozofii politycznej, filozofii prawa oraz prawa pozytywnego [w:] P. Jabłoński, J. Kaczor, M. Pichlak (red.), Prawo i polityka w sferze publicznej. Perspektywa zewnętrzna, Wrocław 2018
J. Nowicka, Kiedy sumienie oskarża za bardzo. Praktyczny przewodnik po skrupulactwie
K. Orzeszyn, Klauzula sumienia jako gwarancja realizacji prawa do wolności sumienia, MW 9/2017
Państwo prawa jeszcze w budowie. Andrzej Zoll w rozmowie z Krzysztofem Sobczakiem, Warszawa 2013
A.I. Padel, P. Rodriguez del Pozo, Muslim patients and cross-gender interactions in medicine: an Islamic bioethical perspective, Journal of Medical Ethics, Vol. 37, No. 1 (January 2011)
J. J. Pruszyński, J. Putz, D. Cianciara, Uwarunkowania religijne i kulturowe potrzeb muzułmanów podczas zdrowia i choroby, Hygeia Public Health 2013, 48(1)
J. Różańska Kolizja obowiązków lekarskich i praw pacjenta [w:] E. Zielińska, M. Boratyńska, P. Konieczniak (red.), System prawa medycznego. Regulacja prawna czynności medycznych. Tom II. Część 1, Warszawa 2019
O. Sitarz, Protection of Christian values – penal populism or a rational decision on criminalization?, Archiwum Kryminologii XLIV/1(2022)
O. Sitarz, D. Bek, J. Hanc, Wpływ klauzuli sumienia i obrony przez kulturę na ocenę elementów struktury przestępstwa, Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej 2017/2
M. Skwarzyński, Sprzeciw sumienia w europejskim i krajowym systemie ochrony praw człowieka, Prz.Sejm. 2013, nr 6
Słownik języka polskiego. R – Z, (red.) M. Szymczak, t. III, Warszawa 1992
R. Sztychmiler, Ochrona życia przez klauzulę sumienia, Studia Prawnoustrojowe 41/2018
R. Sztychmiler, Spór o klauzulę sumienia w Polsce, Kościół i Prawo nr 1/2015
P. S. Śmieja, Sumienie w świetle obowiązujących przepisów prawa, Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska Lublin – Polonia Vol. LXVII, 2 2020
W. Wróbel, Problem klauzuli sumienia w prawie polskim w odniesieniu do ochrony życia, Annales Canonici, 2010/6
J. Zajadło, Sumienie sędziego, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny Rok LXXIX – zeszyt 4 – 2017
W. Zalewski, Klauzula sumienia w prawie polskim [w:] O. Nawrot, Klauzula sumienia w państwie prawa, Sopot 2015
A. Zoll, Klauzula sumienia w medycynie – gwarancja czy ograniczenie wolności sumienia pracowników ochrony zdrowia [w:] O. Nawrot, Klauzula sumienia w państwie prawa, Sopot 2015
Inne dokumenty i źródła:
Klauzula sumienia dla opornych, https://opoka.org.pl/biblioteka/F/FE/mg_klauzulas
Oświadczenie Zespołu Ekspertów ds. Bioetycznych Konferencji Episkopatu Polski w sprawie klauzuli sumienia lekarza, 18-07-2014, https://episkopat.pl/oswiadczenie-zespolu-ekspertow-ds-bioetycznych-konferencji-episkopatu-polski-w-sprawie-klauzuli-sumienia-lekarza/
https://swiatlekarza.pl/klauzula-sumienia-ujeciu-prawnym/
Stanowisko Komitetu Bioetyki przy Prezydium PAN nr 4/2013 z dnia 12 listopada 2013 roku w sprawie tzw. klauzuli sumienia
https://bioetyka.pan.pl/images/stories/Pliki/Stanowisko%20KB%20nr%204-2013.pdf
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
Copyright (c) 2023 Olga Sitarz