Aspekty prawne terapii konwersyjnej

Abstract

Aspekty prawne terapii konwersyjnej

            Celem artykułu jest omówienie problematyki terapii konwersyjnych świadczonych wobec osób dorosłych przez pryzmat prawa polskiego oraz dokonanie analizy postulatu ustanowienia zakazu świadczenia tego rodzaju terapii z perspektywy konstytucyjnej. Mianem terapii konwersyjnej określa się różnego rodzaju działania nakierowane na zmianę orientacji seksualnej osób homoseksualnych lub biseksualnych na orientację heteroseksualną. We współczesnej psychiatrii i psychologii dominuje pogląd o nieskuteczności i wręcz szkodliwości tego rodzaju praktyk. Mimo to, w wielu państwach świata terapia tego rodzaju jest prowadzona. Jednocześnie, wraz z rozwojem standardów na tle ochrony praw osób LGBT, wysuwany jest niekiedy postulat wprowadzenia prawnego zakazu prowadzenia terapii nakierowanej na zmianę orientacji seksualnej. Przepisy takie zostały już wprowadzone m.in. na Malcie, w Niemczech oraz niektórych stanach USA. Przyjmowane w tym zakresie rozwiązania znacząco się jednak od siebie różnią m.in. pod względem zakresu zakazu (w niektórych ustawodawstwach zakazane jest świadczenie terapii wobec dzieci, w innych – także wobec osób dorosłych) czy sankcji przewidzianych za jego naruszenie. W prawie polskim nie wprowadzono jak do tej pory żadnych rozwiązań w tym zakresie. Obowiązujące regulacje prawne nie mogą stanowić skutecznego narzędzia ograniczenia prowadzenia terapii konwersyjnej – jedynie bowiem w skrajnych przypadkach, związanych ze stosowaniem przymusu, podstępu czy inwazyjnych form oddziaływania, działalność osób świadczących trudniących się tego rodzaju praktykami mogłaby być kwalifikowana jako przestępstwo. Również pociągnięcie terapeuty do odpowiedzialności cywilnej, choć w pewnych przypadkach niewykluczone, może być trudne, jeśli w grę wchodziłaby terapia świadczona za zgodą zainteresowanej osoby dorosłej i byłaby ograniczona do oddziaływań psychologicznych. Jednocześnie, ze względu na nieefektywność ustawy o zawodzie psychologa i samorządzie zawodowym psychologów brakuje skutecznych narzędzi umożliwiających karanie osób świadczących różnego rodzaju szkodliwe pseudoterapie. Również w Polsce pojawiają się jednak postulaty ustanowienia zakazu świadczenia terapii konwersyjnej. Wprowadzenie takich regulacji stanowiłoby niewątpliwie ingerencję w sferę konstytucyjnych wolności i praw osób świadczących terapię oraz zainteresowanych nią, w związku z czym konieczne byłoby dochowanie wymogów wynikających z zasady proporcjonalności. W tym zakresie wydaje się, że zakaz świadczenia terapii konwersyjnej mógłby zostać uznany za przydatny i konieczny do realizacji ważnych celów, takich jak ochrona zdrowia publicznego oraz wolności i praw innych osób. Możliwe byłoby również dochowanie wymogu proporcjonalności sensu stricto, jeżeli pojęcie terapii konwersyjnej zostałoby dostatecznie jasno zdefiniowane, tak aby nie doprowadzić do utrudnień w prowadzeniu rzetelnej działalności psychologicznej wobec osób odczuwających problemy w związku ze swoją orientacją seksualną oraz umożliwić organizacjom religijnym głoszenie zasad swojej wiary na tle moralności w sferze seksualności.