Legal assessment of conversion therapies in Polish law
Przegląd Prawa Medycznego 4/2020
PDF (Polish)

Keywords

terapia konwersyjna
praktyki konwersyjne

How to Cite

Legal assessment of conversion therapies in Polish law. (2021). Medical Law Quarterly, 2(4), 5-65. https://doi.org/10.70537/s0wdvz73

Abstract

This text is devoted to the assessment of the legality of conversion "therapy" according to the current Polish law, and also considers the legitimacy of introducing an explicit ban on this type of "therapy".

The starting point for the discussion is the presentation of scientific findings on the etiology of homosexuality and the possibility of changing sexual orientation. Bearing in mind that current medicine points to the formation of sexual orientation during fetal life, talk of changing it after birth has no scientific basis. Thus, the use of any 'therapeutic' measures in this direction is devoid of a therapeutic aim, as it is, on the one hand, unattainable and, on the other, homosexuality is not recognised as a disease.

Given the uncertainty about what kind of "therapeutic" methods are proposed by the entities offering such "therapies", the legality of both medical and psychological, religious and non-therapeutic activities is discussed. The considerations pointed out that the mere consent of the person undergoing conversion "therapy" is not sufficient for the legalization of any of these activities; moreover, it was questioned whether it is possible to speak of informed and free consent in this case at all.

The analysis has shown that none of the activities proposed in the context of conversion "therapy" meet the requirements of legality. In spite of this, existing criminal and civil provisions do not provide full protection for people who have suffered harm as a result of undergoing such activities. Therefore, it seems justified to introduce explicit regulations prohibiting this type of practice, following the example of the requirements of international organisations and foreign regulations concerning both children and adults. In the context of these examples, the project submitted by Nowoczesna in 2019 on the prohibition of conversion practices was assessed.

PDF (Polish)

References

Albania trzecim krajem europejskim z zakazem przeprowadzania "terapii" konwersyjnych. Zrzeszenie psychologów i psycholożek zadecydowało, queer, 19 maja 2020 r., https://queer.pl/news/204410/albania-trzecim-krajem-europejskim-z-zakazem-przeprowadzania-terapii-konwersyjnych (dostęp 31 stycznia 2021 r.).

A. Ambroziak, Kary za masturbację, przytulanie z liderem, spanie nago, modlitwa i sport. Tak wygląda „leczenie” z homoseksualności. Opowieść uczestnika, Oko.press, 1 kwietnia 2018 r., https://oko.press/kary-masturbacje-przytulanie-liderem-spanie-nago-modlitwa-sport-wyglada-leczenie-homoseksualnosci-opowiesc-uczestnika/ (dostęp 6 grudnia 2020 r.).

Asociación Psiquiátrica de América Latina, Comunicado de la Asociación Psiquiátrica de América Latina (APAL) en el Día Internacional contra la Homofobia, la Lesbofobia y la Transfobia, 2012, http://www.apalweb.org/docs/diaint2012.pdf (dostęp 11 stycznia 2020 r.).

American Psychiatric Association, Opinions of the Ethics Committee on The Principles of Medical Ethics With Annotations Especially Applicable to Psychiatry, 2001, http://www.psych.org/psych_pract/ethics/ethics_opinions53101.cfm (dostęp 20 stycznia 2021 r.).

American Psychiatric Association, Position statement on therapies focused on attempts to change sexual orientation (reparative or conversion therapies), The American Journal of Psychiatry, 2000, nr 157, s. 1719–1721.

American Psychological Association, Report of the task force on appropriate therapeutic responses to sexual orientation, 2009, https://www.apa.org/pi/lgbt/resources/therapeutic-response.pdf (dostęp 10 stycznia 2021 r.).

American Psychological Association, Resolution on Appropriate Affirmative Responses to Sexual Orientation Distress and Change Efforts, 2009, https://www.apa.org/about/policy/sexual-orientation (dostęp 27 stycznia 2021 r.).

K. Apiecionek, Tajemniczy homoseksualizm. Co determinuje naszą orientację seksualną?, Focus.pl, 11 marca 2020 r., https://www.focusnauka.pl/artykul/tajemniczy-homoseksualizm-co-determinuje-nasza-orientacje-seksualna?page=2 (dostęp 6 grudnia 2020 r.).

Australian Psychological Society, APS Position Statement on the use of psychological practices that attempt to change sexual orientation, 2015, https://www.psychology.org.au/getmedia/95cfcca4-009c-4a75-a0e7-597d68e5a55c/Position_statement_on_psychological_practices_that_attempt_to_change_sexual_orientation_members.pdf (dostęp 27 stycznia 2021 r.).

J. Bailey, et al., Sexual Orientation, Controversy, and Science, Psychology & Counseling, kwiecień 2016, https://journals.sagepub.com/doi/full/10.1177/1529100616637616?url_ver=Z39.88-2003&rfr_id=ori:rid:crossref.org&rfr_dat=cr_pub%3dpubmed (dostęp 10 stycznia 2020 r.).

T. Baliszewski, Przez lata „leczyli” homoseksualistów. Teraz przepraszają i kończą działalność, na:Temat, 19 czerwca 2013 r., https://natemat.pl/65413,przez-lata-leczyli-homoseksualistow-teraz-przepraszaja-i-koncza-dzialalnosc# (dostęp 6 grudnia 2020 r.).

J. Balthazart, Minireview: Hormones and Human Sexual Orientation, Endocrinology, 2011, nr 8, s. 2937-2947.

D. Bhugra D, et al., WPA Position Statement on Gender Identity and Same-Sex Orientation, Attraction and Behaviours, World Psychiatry, 2016, nr 3, s. 299–300.

Bundestag zakazał terapii konwersyjnej wobec nieletnich, TVPINFO, 9 maja 2020 r., https://www.tvp.info/47962077/bundestag-zakazal-terapii-konwersyjnej-wobec-nieletnich-lgbt-wieszwiecej (dostęp 31 stycznia 2021 r.).

A. Bogaert, M. Skorska, Sexual orientation, fraternal birth order, and the maternal immune hypothesis: a review, Frontiers in Neuroendocrinology, 2011, nr 32, s. 247–254.

E. Bogumił, ONZ apeluje: Norwegia musi zakazać kontrowersyjnej terapii dla homoseksualistów, MojaNorwegia, 9 lipca 2020 r., https://www.mojanorwegia.pl/aktualnosci/onz-apeluje-norwegia-musi-zakazac-kontrowersyjnej-terapii-dla-homoseksualistow-17601.html (dostęp 31 stycznia 2021 r.).

A. Brodziak, T. Kłopotowski, Biologiczne i środowiskowe uwarunkowania orientacji seksualnej, Annales Academiae Medicae Silesiensis 2013, nr 4 s. 256-267.

W. Byne, et al., The interstitial nuclei of the human anterior hypothalamus: an investigation of variation with sex, sexual orientation, and HIV status, Hormones and Behavior, 2001, nr 40, s. 86–92.

J. Cannon, The Bible, Christianity & Homosexuality, 2012, https://truthsetsfree.yolasite.com/resources/The%20Bible-PDF.pdf (dostęp 30 stycznia 2021 r.).

S. Cochran, et. al., Proposed declassification of disease categories related to sexual orientation in the International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems (ICD-11), Bulletin of the World Health Organization, 2014, nr 92, s. 672-679.

Combating Discrimination on Grounds of sexual orientation and Gender Identity. Council of Europe Standards, 2011, pkt. 34, https://rm.coe.int/CoERMPublicCommonSearchServices/DisplayDCTMContent?documentId=090000168047f2a6 (dostęp 31 stycznia 2021 r.).

Concluding observations on the initial report of Poland, 29 października 2018 r., https://tbinternet.ohchr.org/_layouts/15/treatybodyexternal/Download.aspx?symbolno=CRPD%2fC%2fPOL%2fCO%2f1&Lang=en (dostęp 31 stycznia 2021 r.)

Curbing Deception. A world survey on legal regulation of so-called “conversion therapies”, ilga.org, 2020, https://ilga.org/downloads/ILGA_World_Curbing_Deception_world_survey_legal_restrictions_conversion_therapy.pdf (dostęp 31 stycznia 2021 r.).

G. Conley, Wymazać siebie, Wydawnictwo Poradnia K sp. z o.o., Warszawa, 2019.

Conversion therapy. Consensus statement, 2014, http://www.bps.org.uk/system/files/Public files/conversion_therapy_final_version.pdf (dostęp 27 stycznia 2021 r.).

Curbing Deception. A world survey on legal regulation of so-called “conversion therapies”, ilga.org, 2020, https://ilga.org/downloads/ILGA_World_Curbing_Deception_world_survey_legal_restrictions_conversion_therapy.pdf (dostęp 31 stycznia 2021 r.).

F. Daniel, Castration of Sexual Perverts, Texas Medical Journal, 1893, nr 9, s. 255–271.

Decretum Num. 48/84/P. Primas Poloniae, Kodeks prawa kanonicznego z dnia 4 grudnia 1983 r., https://sip.lex.pl/akty-prawne/akty-korporacyjne/kodeks-prawa-kanonicznego-286754792 (dostęp 30 stycznia 2021 r.).

Deklaracja Zasad Etyki Psychoterapeuty Sekcji Psychoterapii Polskiego Towarzystwa Psychologicznego, 2007, http://www.sekcjapsychoterapii.pl/kodeks-etyczny/ (dostęp 27 stycznia 2021 r.).

I. Dershowitz, Revealing Nakedness and Concealing Homosexual Intercourse: Legal and Lexical Evolution in Leviticus 18, Hebrew Bible and Ancient Israel, 2017, nr 4, s. 510-526.

R. Dorosiński, Problematyka terapii reparatywnej na tle projektu ustawy o zakazie praktyk konwersyjnych, 16 maja 2019 r., file:///C:/Users/Krystyna%20Sz/Desktop/terapia%20konwersyjna/Problematyka%20terapii%20reparatywnej%20na%20tle%20projektu%20ustawy%20o%20zakazie%20praktyk%20konwersyjnych%20Ordo%20Iuris.htm (dostęp 18 stycznia 2021 r.).

J. Drescher, Queer Diagnoses Revisited: The Past and Future of Homosexuality and Gender Diagnoses in DSM and ICD, International Review of Psychiatry, 2015, nr 5, s. 386–395.

L. Ellis, L. Ebertz (red.), Sexual orientation: Toward biological understanding, Praeger Publishers/Greenwood Publishing Group, Inc., Westport, 1997.

Erotyka w kulturze - encyklopedia część II, Portal Farmaceutyczno-Medyczny, 21 listopada 2003 r., http://web.archive.org/web/20101128021314/http://pfm.pl/u235/navi/169085/back/169083 (dostęp 30 stycznia 2021 r.).

Francuzi wprowadzają zakaz terapii dla homoseksualistów, Najwyższy czas, 4 czerwca 2020 r., https://nczas.com/2020/06/04/francuzi-wprowadzaja-zakaz-terapii-dla-homoseksualistow/ (dostęp 31 stycznia 2021 r.).

J. Friedlander, R. Banay, Psychosis Following Lobotomy in a Case of Sexual Psychopathology. Report of a Case, Archives of Neurology & Psychiatry, 1948, t. 59, s. 303–321.

M. Frisch, A. Hviid, Childhood family correlates of heterosexual and homosexual marriages: a national cohort study of two million Danes, Archives of Sexual Behavior, 2006, nr 35, s. 533–547.

P. Gajewski, et al., Evidence Based medicine (EBM) współczesną sztuką lekarską. Cele Polskiego Instytutu Evidence Based Medicine, Medycyna Praktyczna, 2003, nr 3, s. 31–34.

A. Garcia-Falgueras, D. Swaab, A sex difference in the hypothalamic uncinate nucleus: relationship to gender identity, Brain, 2008, nr 131, s. 3132–3146.

A. Garcia-Falgueras, D. Swaab, Sexual Hormones and the Brain: An Essential Alliance for Sexual Identity and Sexual Orientation, Endocrine Development, styczeń 2010, s. 23-24.

Gay Chechens flee threats, beatings and exorcism, BBC New, 5 kwietnia 2018 r., https://www.bbc.com/news/world-europe-43658689 (dostęp 30 stycznia 2021 r.).

R. Gębura, 76-letni gej szczerze o życiu w Polsce. "Psychiatrzy wmawiali mi, że będę szczęśliwy z kobietami", na:Temat, 24 stycznia 2019 r., https://natemat.pl/261519,zycie-homoseksualistow-w-polsce-senior-lgbt-w-7-metrow-pod-ziemia (dostęp 27 stycznia 2021 r.).

R. Gębura, Katolicka terapia miała wyleczyć do z homoseksualizmu. O włos nie zakończyła się samobójstwem, Newsweek Polska, 16 lutego 2018 r., https://www.newsweek.pl/polska/spoleczenstwo/leczenie-homoseksualizmu-psychoterapia-nest/967g29v (dostęp 6 grudnia 2020 r.).

R. Gębura, Pacierzem w grzeszną miłość. Jak Kościół wypędzał ze mnie geja, Newsweek Polska, 24 lutego 2018 r., aktualizacja 28 sierpnia 2020 r., https://www.newsweek.pl/polska/leczenie-homoseksualizmu-dziennikarz-uczestniczyl-w-katolickiej-terapii-newsweekpl/cgq5d43 (dostęp 6 grudnia 2020 r.).

M. Górecki (red.), Prawda umierania i tajemnica śmierci, Wydawnictwo Akademickie Żak, 2009.

D. Haak, Terapie konwersyjne, terapie reparatywne – pseudoterapie, które są krzywdzące, nienaukowe i nieetyczne, 4 marca 2020 r., https://dominikhaak.pl/terapie-konwersyjne-terapie-reparatywne-pseudoterapie-ktore-sa-krzywdzace-nienaukowe-i-nieetyczne/ (dostęp 27 stycznia 2021 r.).

D. Hamer, et al., A linkage between DNA markers on the X chromosome and male sexual orientation, Science, 1993, nr 261, s. 321–327.

A. Hebenstreit-Maruszewska, Terapia konwersyjna. Leczenie homoseksualizmu w Polsce?, https://www.swps.pl/strefa-psyche/blog/relacje/18755-terapia-konwersyjna-leczenie-homoseksualizmu-nadal-dozwolone-w-polsce (dostęp 20 stycznia 2021 r.).

W. Homolka, Jewish Perspectives on Homosexuality, Teologia i moralność, 2020, nr 1, s. 89-108.

L. Hutchinson, MEPs condemn LGBT conversion therapy in appeal to European Commission, The Parliament Magazine, 12 października 2020 r., https://www.theparliamentmagazine.eu/news/article/meps-condemn-lgbt-conversion-therapy-in-appeal-to-european-commission (dostęp 31 stycznia 2021 r.)

Informacja Rzecznika Praw Obywatelskich o działaniach podjętych przez Rzeczpospolitą Polską w celu implementacji postanowień Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych z uwzględnieniem Listy kwestii (CRPD/C/POL-Q/1). Rekomendacje dalszych działań państwa, 31 lipca 2018 r., https://www.rpo.gov.pl/sites/default/files/Odpowied%C5%BA%20RPO%20na%20pytania%20komitetu%20ONZ%20ws.%20wdra%C5%BCania%20Konwencji%20o%20prawach%20os%C3%B3b%20z%20niepe%C5%82nosprawno%C5%9Bciami%20%28j%C4%99z.%20polski%29.pdf (dostęp 10 grudnia 2020 r.).

Izrael: Problemy w koalicji po głosowaniu nad zakazem terapii konwersyjnej, Jewish.pl, 23 lipca 2020 r., https://jewish.pl/pl/2020/07/23/izrael-problemy-w-koalicji-po-glosowaniu-nad-zakazem-terapii-konwersyjnej/ (dostęp 31 stycznia 2021 r.).

Katechizm Kościoła Katolickiego, Warszawa, wy. Pallottinum, 1994.

J. Katz, Gay American history: lesbians and gay men in the U.S.A.: a documentary anthology, Crowell, Nowy Jork, 1976.

R. Kędziora, Odpowiedzialność karna lekarza w związku z wykonywaniem czynności medycznych, Oficyna, Warszawa, 2009.

Kodeks Etyczny Polskiego Towarzystwa Terapii Poznawczej i Behawioralnej im Prof. Zdzisława Bizonia, http://www.pttpb.pl/dokumenty/kodeks-etyczny/ (dostęp 27 stycznia 2021 r.).

Kodeks Etyczny Psychologa Polskiego Towarzystwa Psychologicznego, 2018, http://www.ptp.org.pl/teksty/NOWY_KODEKS_PTP.pdf (dostęp 27 stycznia 2021 r.).

Kodeks Etyki Psychoterapeuty Polskiego Towarzystwa Psychoterapii Psychodynamicznej, 2016, http://ptppd.pl/kodeks-etyki-psychoterapeuty/ (dostęp 27 stycznia 2021 r.).

Kodeks Etyki Zawodowej Polskiej Federacji Psychoterapii, http://pipi.org.pl/kodeks-etyczny-psychoterapeuty/ (dostęp 27 stycznia 2021 r.).

Komentarz Ogólny nr 20 Komitetu Praw Dziecka z 2016 r. (CRC/C/GC/20), https://undocs.org/en/CRC/C/GC/20 (dostęp 31 stycznia 2021 r.).

Komentarz Ogólny nr 22 Komitetu Praw Ekonomicznych, Socjalnych i Kulturalnych z 2016 r. (E/C.12/GC/22), https://tbinternet.ohchr.org/_layouts/15/treatybodyexternal/Download.aspx?symbolno=E%2fC.12%2fGC%2f22&Lang=en (dostęp 31 stycznia 2021 r.).

Komisja ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów Episkopatu Polski, Egzorcyzmy i inne modlitwy błagalne – rytuał – obrzędy, wyd. Księgarnia św. Jacka, 2019.

V. Konarska-Wrzosek (red.), Kodeks karny. Komentarz, WKP, 2020, Lex.

M. Konarski, Albania delegalizuje „nawracanie” na heteroseksualizm, wPunkt, 18 maja 2020 r., https://wpunkt.online/swiat/albania-delegalizuje-nawracanie-na-heteroseksualizm/ (dostęp 31 stycznia 2021 r.).

A. Król, et. al., Intersections between disabilities and sexual orientation, gender identity and sex characteristics: The situation in Poland. Alternative submission to the UN Committee on the Rights of Persons with Disabilities (CRPD), 31 stycznia 2018 r., https://kph.org.pl/wp-content/uploads/2018/02/Submission-to-the-UN-Committee-on-the-Rights-of-Persons-with-Disabilities_Poland_final.pdf (dostęp 6 grudnia 2020 r.).

Lama Ole Nydahl, Dakini to żeńska zasada oświecenia, 27 sierpnia 2007 r., http://www.buddyzm.konin.pl/Nauki006.html (dostęp 30 stycznia 2021 r.).

S. Liebman, Homosexuality, Transvestism, and Psychosis: Study of a Case Treated with Electroshock, Journal of Nervous & Mental Disease, 1967, nr 99, s. 945–957.

J. Lish, et al., Prenatal exposure to diethylstilbestrol (DES): childhood play behavior and adult gender-role behavior in women, Archives of Sexual Behavior, 1992, nr 21, s. 423–441.

Memorandum of Understanding on Conversion Therapy in the UK, listopad 2015, https://www.psychotherapy.org.uk/media/npbjy1cw/memorandum-of-understanding-on-conversion-therapy.pdf (dostęp 6 grudnia 2020 r.).

"Mamy w Polsce pełen zakres swobód i tolerancji". Premier poparł stanowisko Episkopatu ws. LGBT, Gazeta.pl, 29 sierpnia 2020 r., https://wiadomosci.gazeta.pl/wiadomosci/7,114884,26250636,mamy-w-polsce-pelen-zakres-swobod-i-tolerancji-premier-poparl.html (dostęp 31 stycznia 2021 r.).

I. Metzner, Społeczeństwo. Islam i homoseksualizm. „Albo orientacja seksualna, albo religia”, DW, 27 listopada 2014 r., https://www.dw.com/pl/islam-i-homoseksualizm-albo-orientacja-seksualna-albo-religia/a-18091722 (dostęp 30 stycznia 2021 r.).

H. Meyer-Bahlburg, et. al., Sexual orientation in women with classical or non-classical congenital adrenal hyperplasia as a function of degree of prenatal androgen excess, Archives of Sexual Behavior, 2008, nr 37, s. 85–99.

A. Moir, D. Jessel, Płeć mózgu, PIW, Warszawa 2010.

B. Mustanski, et al., A genomewide scan of male sexual orientation, Human Genetics, 2005, nr 116, s. 272–278.

A. Nowak, S. Obirka, O. Martin: Kościół powinien pomagać prześladowanym mniejszościom, a nie zwiększać prześladowania, Więź.pl, 3 września 2020 r., https://wiez.pl/2020/09/03/o-martin-kosciol-powinien-pomagac-przesladowanym-mniejszosciom-a-nie-zwiekszac-przesladowania/ (dostęp 28 stycznia 2021 r.).

N. Owensby, Homosexuality and Lesbianism Treated with Metrazol, Journal of Nervous & Mental Disease, 1940, nr 92, s. 65–66.

Pan American Health Organization, “Cures” for an illness that does not exist, 2012, https://www.paho.org/hq/dmdocuments/2012/Conversion-Therapies-EN.pdf (dostęp 11 stycznia 2020 r. ).

Pan American Health Organization, "Therapies" to change sexual orientation lack medical justification and threaten health, 2012, https://www.paho.org/hq/index.php?option=com_content&view=article&id=6803:2012-therapies-change-sexual-orientation-lack-medical-justification-threaten-health&Itemid=1926&lang=en (dostęp 20 stycznia 2021 r.).

Papieska Rada Iustitia Et Pax, Kompendium nauki społecznej kościoła, wyd. Jedność, Kielce, 2005.

A. Paszewski, Przyczyny orientacji homoseksualnej – co wnoszą do wiedzy badania nad bliźniakami, 5 lipca 2016 r., http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.desklight-414373bb-4810-41b9-a266-11d2abac54b7/c/02_Paszewski.pdf (dostęp 10 stycznia 2021 r.).

C. Piatt, Christian 'Exorcism' Leads to Gay Teen's Suicide, Sojourners, 3 lutego 2012 r., https://sojo.net/articles/christian-exorcism-leads-gay-teens-suicide (dostęp 31 stycznia 2021 r.).

T. Pietras, et al., Rekomendacje dla polskich towarzystw naukowych w sprawie postępowania oraz pomocy terapeutycznej osobom homo- i biseksualnym, Seksuologia Polska, 2016, nr 1, s. 52-53.

Practices of so-called “conversion therapy”. Report of the Independent Expert on protection against violence and discrimination based on sexual orientation and gender identity, 1 maja 2020 r., https://undocs.org/A/HRC/44/53 (dostęp 31 stycznia 2021 r.).

S. Pużyński, J. Wciórka (red.), Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD-10: Opisy kliniczne i wskazówki diagnostyczne, Uniwersyteckie Wydawnictwo Medyczne „Vesalius”, Instytut Psychiatrii i Neurologii, Kraków–Warszawa, 2000.

B. Robinson, Same gender sexual behavior in the Christian Scriptures: The "clobber passages" Meanings of the Greek word "arsenokoitai" (1 Corinthians 6 & 1 Timothy 1), 2011, http://www.religioustolerance.org/homarsen.htm (dostęp 30 stycznia 2021 r.).

Results of Castration in Sexual Abnormalities, Urologic & Cutaneous Review, 1929, nr 33, s. 351.

W. Rice W., et sl., Homosexuality via canalized sexual development: A testing protocol for a new epigenic model, Bioessays, 2013, nr 35, s. 764–770.

K. Reszkowska, Boris Johnson zakaże terapii konwersyjnej? "Nie ma miejsca dla takich praktyk w cywilizowanym społeczeństwie", ofeminin, 23 lipca 2020 r., https://www.ofeminin.pl/swiat-kobiet/to-dla-nas-wazne/premier-boris-johnson-zakaze-terapii-konwersyjnej/gzhzwwg (dostęp 31 stycznia 2021 r.).

K. Rogalska, Poszłam na „leczenie” homoseksualizmu. To, co usłyszałam, wprawia w osłupienie, Onet Kobieta, 19 czerwca 2020 r., https://kobieta.onet.pl/poszlam-na-leczenie-homoseksualizmu-to-co-uslyszalam-wprawia-w-oslupienie/18brt8l (dostęp 6 grudnia 2020 r.).

S. Rosenzweig, R. Hoskins, A Note on the Ineffectualness of Sex-Hormone Medication in a Case of Pronounced Homosexuality, Psychosomatic Medicine, 1941, nr 3, s. 87–89.

RPO: Z powodu wad ustawowych psychologowie nie mają prawa wykonywania zawodu, Dziennik Gazeta Prawna, 3 lipca 2019 r., https://serwisy.gazetaprawna.pl/zdrowie/artykuly/1420357,rpo-bodnar-psychologowie-samorzad-zawodowy-wada-ustawowa.html (dostęp 27 stycznia 2021 r.).

E. Siedlecka, Polska powinna zakazać terapii konwersyjnej osób LGBT, Polityka, 9 kwietnia 2018 r., https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/spoleczenstwo/1743880,1,polska-powinna-zakazac-terapii-konwersyjnej-osob-lgbt.read (dostęp 6 grudnia 2020 r.).

K. Slany, et al. (red.), Homoseksualizm. Perspektywa interdyscyplinarna, Nomos, Kraków, 2008.

Standing Committee of European Doctors, CPME Statement on Natural, Non-pathological Variations of Human Sexuality, 2013, http://doc.cpme.eu:591/adopted/2013/CPME_AD_Brd_23112013_136_Final_EN.Non-pathological.variations.human.sexuality.pdf (dostęp 11 stycznia 2020 r.).

Stanowisko Polskiego Towarzystwa Seksuologicznego na temat zdrowia osób o orientacji homoseksualnej, https://pts-seksuologia.pl/sites/strona/59/stanowiskopts-na-temat-zdrowia-osob-o-orientacji-homoseksualnej (dostęp 10 stycznia 2021 r.).

G. Starzak, Księża egzorcyści ostrzegają przed... pseudoegzorcystami, Dziennik Polski, 23 listopada 2012 r., https://dziennikpolski24.pl/ksieza-egzorcysci-ostrzegaja-przed-pseudoegzorcystami/ar/3199260 (dostęp 31 stycznia 2021 r.).

E. Stawnikowska, 20 lat „leczył” z homoseksualizmu. Nagle ogłosił, że jest gejem, Newsweek Polska, 5 września 2019 r., https://www.newsweek.pl/swiat/mckrae-game-leczyl-homoseksualistow-przyznal-ze-jest-gejem/yfxlxsx (dostęp 6 grudnia 2020 r.).

N. Sudhish, Shock treatment, exorcism, psychotropic drugs: behind ‘conversion therapy’ for queers, The Hindu, 28 czerwca 2020 r., https://www.thehindu.com/society/it-is-dangerous-and-unethical-but-queer-people-continue-to-be-subjected-to-conversion-therapy/article31922458.ece (dostęp 30 stycznia 2021 r.).

D. Swaab, M. Hofman, An enlarged suprachiasmatic nucleus in homosexual men, Brain Research, 1990, nr 537, s. 141–148.

Sytuacja prawna osób nieheteroseksualnych i transpłciowych w Polsce. Międzynarodowy standard ochrony praw człowieka osób LGBT i stan jego przestrzegania z perspektywy Rzecznika Praw Obywatelskich, 2019, https://www.rpo.gov.pl/sites/default/files/Sytuacja_prawna_raport_ZRT.pdf (dostęp 10 grudnia 2020 r.).

M. Szeroczyńska, Odpowiedzialność karna psychoterapeuty w przypadku samobójstwa pacjenta, Prokuratura i Prawo, 2012, nr 4, s. 34-56.

M. Świderska, Zgoda pacjenta na zabieg medyczny, wyd. Dom Organizatora, Toruń 2007.

E. Talbot, H. Ellis, A Case of Developmental Degenerative Insanity, with Sexual Inversion, Melancholia, Following Removal of Testicles, Attempted Murder and Suicide, Journal of Mental Science, 1896, nr 42, s. 341–344.

T. Terlikowski, LGBT dzieli chrześcijan, Rzeczpospolita, 3 października 2019 r., https://www.rp.pl/Plus-Minus/309279996-LGBT-dzieli-chrzescijan.html (dostęp 30 stycznia 2021 r.).

Uchwała przeciwko terapii konwersyjnej, lipiec 2020 r., https://gestaltpolska.org.pl/pl/uchwala-przeciwko-terapii-konwersyjnej (dostęp 27 stycznia 2021 r.).

W. Udobang, “The exorcism was over in 15 minutes but nothing changed” - LGBT life in Nigeria, The Guardian, 21 lutego 2017 r., https://www.theguardian.com/global-development-professionals-network/2017/feb/21/from-exorcism-to-acceptance-lgbt-life-in-nigeria (dostęp 30 stycznia 2021 r.).

Wasze historie, https://popierwszenieszkodzic.pl/ (dostęp 6 grudnia 2020 r.).

M. Wolińska, Znachorstwo. Problematyka prawno-kryminalistyczna, Difin, Warszawa, 2018.

World Association for Sexual Health, Homosexuality is not a disease, 2011, https://worldsexualhealth.net/homosexuality-is-not-a-disease/ (dostęp 11 stycznia 2020 r.).

World Medical Association, WMA Statement on Natural Variations of Human Sexuality, 2013, https://www.wma.net/policies-post/wma-statement-on-natural-variations-of-human-sexuality/ (dostęp 11 stycznia 2020 r.).

World Psychiatric Association, WPA Position Statement on Gender Identity and Same-Sex Orientation, Attraction, and Behaviours, 2016, http://www.wpanet.org/detail.php?section_id=7&content_id=1807 (dostęp 10 stycznia 2021 r.).

Ł. Woźnicki, Prof. Lew-Starowicz przeprasza gejów za leczenie elektrowstrząsami, Wyborcza.pl, 28 lipca 2015 r., https://wyborcza.pl/1,75398,18441165,prof-lew-starowicz-przeprasza-gejow-za-leczenie-elektrowstrzasami.html (dostęp 6 grudnia 2020 r.).

W. Wróbel, A. Zoll (red.), Kodeks karny. Część szczególna, t. 2, Komentarz do art. 117–211a, Beck, Warszawa, 2017.

Załamany Tomek leczył się z homoseksualizmu. Zdradza efekty terapii, Wiadomości Pikio, 21 maja 2017 r., https://pikio.pl/zalamany-tomek-leczyl-sie-z-homoseksualizmu-zdradza-efekty-terapii (dostęp 6 grudnia 2020 r.).

E. Zielińska, Odpowiedzialność zawodowa lekarza i jej stosunek do odpowiedzialności karnej, Wyd. Liber, Warszawa 2001.

Creative Commons License

This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.

Copyright (c) 2021 Małgorzata Szeroczyńska