Odpowiedzialność karna biegłego lekarza za przedstawienie fałszywej opinii

Abstrakt

Już od okresu średniowiecza dostrzegano potrzebę powoływania biegłych lekarzy, który wspomogliby sądy w rozpatrywaniu spraw. Współcześnie udział biegłych w wielu wypadkach jest nieodzowny. Przepisy proceduralne nakazują bowiem zasięgnąć ich opinii we wszystkich sprawach, w których potrzebna jest wiedza specjalistyczna, w tym w zakresie medycyny. Konieczność taka powstaje zarówno w postępowaniu cywilnym, głównie w zakresie ustalenia stanu zdrowia poszkodowanego, który dochodzi roszczeń odszkodowawczych, jak i w procedurze karnej. W tym obszarze biegli wypowiadają się przede wszystkim w sprawach o czyny, skutkujące uszkodzeniem ciała, a także jeśli wystąpi potrzeba ustalenia stanu poczytalności sprawcy. Ich eksperckie oceny są dla organów procesowych ważnym drogowskazem i mogą mieć decydujący wpływ na wydane rozstrzygnięcie. Opinie muszą więc być rzetelne, opracowane sumiennie i na podstawie aktualnego stanu wiedzy. Wymagania te zostały zabezpieczone sankcjami karnymi.  Przedstawienie fałszywej opinii stanowi bowiem przestępstwo, opisane w art. 233 § 4 i 4a K.k. Kształt tego przepisu został nadany w wyniku nowelizacji Kodeksu, która miała miejsce w 2016 r. Obecna redakcja budzi jednak wiele wątpliwości. W artykule przedstawiono zatem stronę przedmiotową i podmiotową tego występku, jego karalności oraz zbiegi z innymi przepisami typizującymi czyny zabronione. W szczególności zaprezentowano kontrowersje dotyczące znamienia „przedstawia”. Na tej kawie starano się odpowiedzieć na pytanie o formalny charakter tego przestępstwa. Szerzej omówiono również odpowiedzialność za typ nieumyślny, z zwłaszcza według jakich zasad można ustalić, czy biegły naruszył zasady ostrożności wymagane przy sporządzeniu opinii. W części dotyczącej karalności wskazano kary i środki karne oraz kompensacyjne, które mogą być orzeczone za analizowany występek. Natomiast we fragmencie poświęconym zbiegom skupino się głównie na zbiegu z przestępstwem poplecznictwa oraz poświadczenia nieprawdy. Skontestowano też ustawowy wymiar kary, grożącej za czyn umyślny. Całość wieńczą wnioski dotyczące uchylania albo modyfikacji omawianej regulacji oraz de lege lata apel do organów procesowych w zakresie odpowiedniego korzystania z tych przepisów.