Staranność badań prenatalnych i jej konsekwencje dla zdrowia przyszłego dziecka

Abstrakt

Wykonanie badań prenatalnych i leczenie wewnątrzmaciczne są ze sobą ściśle powiązane, bo brak pierwszego wyklucza drugie. Ma to także pośredni związek z rozwiązaniem ciąży przez planowe cesarskie cięcie, gdy u płodu ujawnią się wady, które wymagają takiej decyzji. W Polsce operacje prenatalne nie należą do powszechnej praktyki, są jednak z sukcesami wykonywane w wyspecjalizowanych ośrodkach i przy zapewnionej refundacji. Sprawia to, że są coraz powszechniej rozważane przez pacjentki. Powodzenie zabiegu w większości schorzeń nie prowadzi do cofnięcia wady, tylko do zahamowania jej rozwoju, ale to i tak dużo. Dzieci rodzą się bowiem w lepszym stanie i mają szansę na przeżycie albo na życie lepszej jakości niż gdyby leczenia poniechać. Operacje tego rodzaju są trudne technicznie i niebezpieczne dla zdrowia kobiety, zaś dla płodu obarczone ryzykiem niepowodzenia. Jak do każdego zabiegu istnieją do nich wskazania medyczne: płodowe, czynniki pozytywne po stronie matki oraz mniej lub bardziej silne przeciwwskazania. Jeśli leczenie ma formalny status eksperymentu, powinno to znajdować wyraz w kryteriach włączenia i wyłączenia sformułowanych w protokole eksperymentu, który stanowi dokument przedkładany komisji bioetycznej opiniującej projekt, a kwalifikowanie do leczenia - odbywać się na ich podstawie. Udzielana przed odebraniem zgody informacja powinna porządkować kwestie spodziewanej skuteczności zabiegu, rokowania na poprawę stanu zdrowia dziecka, ale przede wszystkim – obciążeń zdrowotnych dla kobiety. Poddanie się operacji nie stanowi dla kobiety czynności leczniczej i legalizuje je tylko w pełni dobrowolna zgoda przy adekwatnej informacji.  Jest to ze strony kobiety akt poświęcenia, więc nie może być wymagane, a tym bardziej wymuszane, podobnie jak cesarskie cięcie ze wskazań płodowych. Wszelkie szanse powodzenia przekreśla jednak niewykrycie wady we właściwym okresie ciąży. Na lekarzach przeprowadzających badania prenatalne spoczywa zatem ogromna odpowiedzialność moralna za dalszy bieg zdarzeń. Niestarannie wykonana diagnostyka prowadzi do fałszywie pomyślnych wyników i uniemożliwia podjęcie jakichkolwiek środków zaradczych. Przy obecnym stanie wiedzy i czułości aparatury diagnostycznej staranność taka może być wymagana i oceniana według kryteriów obiektywnych dających się ułożyć w listę kontrolną. Subiektywna spostrzegawczość zachowuje swoje znaczenie, ale określone uchybienia świadczą same przez się o zawinionej nieudolności profesjonalnej albo o świadomym zatajaniu informacji. Analiza przywołanych spraw odszkodowawczych, dyscyplinarnych oraz dochodzeń prokuratorskich prowadzi do wniosku, że w wielu przypadkach kluczowe dla określenia stanu płodu badania USG przeprowadzone były pobieżnie i bez zainteresowania lekarza miarodajnym wynikiem. Pacjentki utrzymywane w złudnym przeświadczeniu, że ich dzieci przyjdą na świat zdrowe, nie szukały prenatalnej pomocy medycznej. Dzieci urodziły się z większymi uszkodzeniami, niż gdyby otrzymały leczenie we właściwym czasie. Niektóre z tego powodu umarły zaraz po porodzie. Te kobiety, które były do końca nieświadome sytuacji, niesłusznie obwiniają za to lekarzy położników. Sądownictwo uznaje po stronie matki krzywdę niepoinformowania i naruszenie prawa do świadomej decyzji, ale odmawia przyjęcia adekwatnego związku przyczynowego między zaniedbaniami informacyjnymi a prenatalnym niezapobieżeniem pogorszeniu zdrowia u narodzonego dziecka i oddala żądanie naprawienia wyrządzonych tym szkód.