Słowa kluczowe
tajemnica medyczna
sekcja zwłok
media społecznościowe
Jak cytować
Abstrakt
Zdjęcia ludzkich zwłok lub ich fragmentów, w tym zdjęcia okołosekcyjne, bywają publikowane i rozpowszechniane w mediach społecznościowych w różnych celach, nie tylko naukowych. Stawia to ważne pytania dotyczące granic etyki i prawa w odniesieniu do tego, jakie materiały mogą być publikowane w ten sposób. Nie istnieje jednak żadna ogólna norma prawna, zabraniająca fotografowania i publikowania zdjęć zwłok człowieka. Każdą taką sytuację należy zatem ocenić odrębnie, na gruncie przepisów karnych i odpowiedzialności cywilnej na styku z etyką w obszarze działań medycznych. Niniejszy artykuł obejmuje analizę ewentualnych podstaw prawnych mogących mieć zastosowanie w sytuacjach, gdy zdjęcia zwłok wykonanych w czasie i w związku z ich sekcją są następnie publikowane w mediach społecznościowych. Analiza obejmuje podstawy prawne prowadzenia sekcji zwłok, przepisy o ochronie tajemnicy postępowania przygotowawczego, o ochronie tajemnic zawodowych i funkcyjnych, zbezczeszczeniu zwłok oraz o ochronie dóbr osobistych.
Bibliografia
Adamek D., Malec M., Grabska N., i in., Ecchordosis physaliphora – a case report and a review of notochord-derived lesions, „Neurologia i Neurochirurgia Polska” t. 45 nr 2 (2011), DOI: 10.1016/S0028-3843(14)60029-3.
Aichner T., Grünfelder M., Maurer O., Jegeni D., Twenty-Five Years of Social Media: A Review of Social Media Applications and Definitions from 1994 to 2019, „Cyberpsychology, Behavior, and Social Networking” t. 24 nr 4 (2021), DOI: 10.1089/cyber.2020.0134.
Baraniak K., „Jakim prawem to zrobiliście?” Żona zmarłego na Śnieżce o publikacji zdjęć i filmów w internecie [na:] „TATROMANIAK - Serwis Miłośników Tatr”, https://tatromaniak.pl/aktualnosci/jakim-prawem-to-zrobiliscie-zona-zmarlego-na-sniezce-o-publikacji-zdjec-i-filmow-w-internecie/, 10 lutego 2024 r., dostęp 12 lutego 2024 r.
Boratyńska M., Konieczniak P., Prawa pacjenta, Warszawa 2001.
Bronowska-Garncarz A., Garncarz J., Tajemnica zawodowa w medycynie, „Kwartalnik Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury” t. 4 nr 36 (2019).
Cempura A., Kasolik A., Umowa o zachowaniu poufności [w:] A. Cempura, A. Kasolik (red.), Metodyka sporządzania umów gospodarczych, Warszawa 2020.
Ciechorski J., Ustawa o działalności leczniczej. Komentarz do wybranych przepisów - Komentarze [w:] LEX/el. 2023.
Denys-Starzec A., Wykorzystanie wizerunku pacjenta przez lekarza. Zdjęcia przed i po zabiegu, „Przegląd Prawa Medycznego” t. 3 nr 3–4 (2021), https://przegladprawamedycznego.pl/index.php/ppm/article/view/110.
Dercz M., Rek T., Ustawa o działalności leczniczej: komentarz, Warszawa 2019.
Gardocka T., Jagiełło D., Zwłoki ludzkie w świetle polskiego prawa, „Studia Prawnoustrojowe” nr 61 (2023), DOI: 10.31648/sp.9220, https://czasopisma.uwm.edu.pl/index.php/sp/article/view/9220.
Gąszczyk-Ożarowski Z., Chowaniec C., Sądowo-lekarska sekcja zwłok: protokół sekcji zwłok, „Archiwum Medycyny Sądowej i Kryminologii” t. 60 nr 1 (2010).
Gmyz C., Wydawnictwa policyjne ścigane przez śledczych [na:] „Rzeczpospolita”, https://www.rp.pl/mundurowi/art14563571-wydawnictwa-policyjne-scigane-przez-sledczych, 2011 r., dostęp 8 lutego 2024 r.
Hanc J., Sitarz O., Przestępstwo znieważenia zwłok (aspekty dogmatyczne i praktyczne), „Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych” nr 2 (2017).
jd, Trójmiejski portal opublikował zdjęcia zwłok Grzegorza Borysa. Internauci oburzeni [na:] https://www.wirtualnemedia.pl/artykul/grzegorz-borys-nie-zyje-zwloki-zdjecie, 6 listopada 2023 r., dostęp 1 lutego 2024 r.
Kamiński M., Internet jako miejsce publiczne, „Palestra” t. 7–8 (2020).
Kaplan A.M., Haenlein M., Users of the world, unite! The challenges and opportunities of Social Media, „Business Horizons” t. 53 nr 1 (2010), DOI: 10.1016/j.bushor.2009.09.003.
Karlik P., Tajemnica zawodowa lekarza w procesie karnym w świetle ostatnich zmian, „Medyczna Wokanda” t. 8 nr 8 (2016).
Kim S.A., Social Media Algorithms: Why You See What You See, „Georgetown Law Technology Review” t. 2 (2017).
Kolęda M., The right to the image of the patient, „Nursing and Public Health” t. 9 nr 2 (2019), DOI: 10.17219/pzp/105812.
Konieczniak P., Boratyńska M., Terminologia. Działanie medyczne [w:] M. Boratyńska, P. Konieczniak, E. Zielińska (red.), System Prawa Medycznego. Tom II. Część 1. Regulacja prawna czynności medycznych, Warszawa 2019.
Kozłowska-Kalisz P., Art. 266 [w:] M. Mozgawa (red.), Kodeks karny. Komentarz aktualizowany, LEX/el. 2024.
Kunicka-Michalska B., Przestępstwa przeciwko ochronie informacji [w:] L. Gardocki, B. Kunicka-Michalska (red.), Przestępstwa Przeciwko Państwu i Dobrom Zbiorowym, t. 8, Warszawa 2018.
Kunicka-Michalska B., Ochrona tajemnicy zawodowej w polskim prawie karnym, Warszawa 1972.
Lach A., Art. 266 [w:] V. Konarska-Wrzosek (red.), Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2023.
Lewulis P., Ustalanie tożsamości polskich użytkowników zagranicznych mediów społecznościowych – studium przypadków ścigania mowy nienawiści w cyberprzestrzeniDetermining the identity of social media users in Poland: prosecuting hate speech in cyberspace – a case study, „Kwartalnik Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury” (2023), DOI: 10.53024/5.1.49.2023.
Lewulis P., Dowody cyfrowe: teoria i praktyka kryminalistyczna w polskim postępowaniu karnym, Warszawa 2021.
mk, Uniwersytet pokazał ludzkie zwłoki na TikToku! Ogromny skandal, lekarze oburzeni [na:] „Superexpress”, https://www.se.pl/warszawa/uniwersytet-pokazal-ludzkie-zwloki-na-tiktoku-ogromny-skandal-uczelnia-sie-tlumaczy-aa-L5kn-Exmb-A9aC.html, 15 grudnia 2023 r., dostęp 23 stycznia 2024 r.
Mozgawa M., Art. 262. [w:] M. Budyn-Kulik, M. Kozłowska-Kalisz, M. Mozgawa (red.), Kodeks karny. Komentarz aktualizowany, LEX/el 2024.
Mozgawa M., Art. 241 [w:] M. Budyn-Kulik, P. Kozłowska-Kalisz, M. Kulik, M. Mozgawa (red.), Kodeks karny. Komentarz aktualizowany, LEX/el. 2023.
Mozgawa M., Art. 216. [w:] M. Budyn-Kulik, P. Kozłowska-Kalisz, M. Kulik, M. Mozgawa (red.), Kodeks karny. Komentarz aktualizowany, LEX/el. 2023.
Mozgawa-Saj M., Przestępstwa znieważenia oraz ograbienia zwłok, grobu i miejsca spoczynku zmarłego (art. 262 § 1 i 2 k.k.), „Prokuratura i Prawo” nr 1 (2018).
Nazaruk P., Art. 23 [w:] J. Ciszewski (red.), Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany, LEX/el. 2023.
Okręgowa Rada Lekarska w Warszawie, Stanowisko Prezydium Okręgowej Rady Lekarskiej w Warszawie z dn. 13 grudnia 2023 r. w sprawie podjętych przez Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach działań promocyjnych Pracowni Anatomii Prawidłowej [w:] 2023.
Ozga M., Naruszenie dóbr osobistych osoby zmarłej a forma wypowiedzi krytycznej. Glosa do wyroku SN z dnia 23 września 2009 r., I CSK 346/08, „Glosa” nr 2.
Plebanek E., Rusinek M., Ujawnienie tajemnicy lekarskiej w procesie karnym a odpowiedzialność karna, „Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych” t. 11 (2007).
Polska Agencja Prasowa, Prokuratura wszczęła śledztwo w sprawie ujawnienia zdjęć zwłok Grzegorza Borysa [na:] „Polska Agencja Prasowa SA”, https://www.pap.pl/aktualnosci/prokuratura-wszczela-sledztwo-w-sprawie-ujawnienia-zdjec-zwlok-grzegorza-borysa, 2023 r., dostęp 1 lutego 2024 r.
Poszukiwania, Identyfikacja zwłok [na:] „Komenda Stołeczna Policji - Poszukiwania”, https://ksp.policja.gov.pl/pz/identyfikacja-zwlok, dostęp 1 lutego 2024 r.
Razowski T., Art. 241 [w:] J. Giezek (red.), Kodeks karny. Część szczególna. Komentarz, Warszawa 2021.
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 7 grudnia 2001 r. w sprawie postępowania ze zwłokami i szczątkami ludzkimi (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 1910).
Sloan L., Quan-Haase A., The Sage handbook of social media research methods, 2017.
Sobczak J., Tajemnica lekarska w obliczu zmian, „Medyczna Wokanda” t. 9 nr 9 (2017).
Stefański R., Przestępstwo rozpowszechniania wiadomości z postępowania karnego, „Prokuratura i Prawo” nr 1 (2005).
Sułkowski M., Bargiel K., Professional confidentiality of medical staff after patient’s death, „Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu” (2022), DOI: 10.26444/monz/156889, https://www.monz.pl/Tajemnica-zawodowa-pracownikow-medycznych-po-smierci-pacjenta,156889,0,2.html.
Szeroczyńska M., Zwolnienie z tajemnicy lekarskiej na kanwie artykułu A. Jaskuły i K. Płończyk, „Prokuratura i Prawo” nr 9 (2017).
Uchwała SN z 5.06.2012 r., SNO 26/12, LEX nr 1231618.
Uchwała SN z 9.06.2020 r., I DO 8/20, LEX nr 3012317.
Uchwała SN z 22.04.2021 r., I DI 18/21, LEX nr 3181902.
Ustawa z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1516 z późn. zm.).
Ustawa z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzecznik Praw Pacjenta (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1545 z późn. zm.).
Ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 991 z późn. zm.).
Waszkiewicz P., Karasek P., Fotelowi detektywi w XXI wieku. Sposoby angażowania społeczeństwa do rozwiązywania spraw kryminalnych oraz korzyści i zagrożenia z tego płynące, „Archives of Criminology” nr XXXVI (2014), DOI: 10.7420/AK2014O.
Wąsik D., Dubiel M., Sekcja zwłok: zagadnienia karnoprocesowe i medyczno-sądowe, Bydgoszcz 2014.
Wirtualne Media, Twórca „Super Expressu” protestuje [na:] https://www.wirtualnemedia.pl/artykul/tworca-super-expressu-protestuje, 2004 r., dostęp 1 lutego 2024 r.
Wyrok SA w Łodzi z 8.08.2013 r., I ACa 297/13.
Wyrok SA w Warszawie, 4.07.2019 r., V ACa 459/18.
Wyrok SN z 5.10.2022 r., V KK 314/21, LEX nr 3412210.
Wyrok SN z 6.04.2004 r., I CK 484/03, OSNC 2005, nr 4, poz. 69.
Wyrok SN z 17.06.2004 r., V CK 580/03, LEX nr 1674081.
Wyrok SO w Piotrkowie Trybunalskim z 18 grudnia 2020 r., sygn. II Ca 564/20, [w:] LEX nr 3126692.
Zgoliński I., Art. 241 [w:] V. Konarska-Wrzosek (red.), Kodeks Karny. Komentarz, Warszawa 2023.
Zgoliński I., Art. 216. [w:] V. Konarska-Wrzosek (red.), Kodeks Karny. Komentarz, Warszawa 2023.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Prawa autorskie (c) 2024 Piotr Lewulis