Między schematem a prawami człowieka - prawnomedyczne zagrożenia praw osób interpłciowych oraz europejskie modele ich ochrony, w kontraście do realiów krajowej opieki medycznej – część 1: Możliwe płaszczyzny naruszenia dóbr osób interpłciowych
PDF

Słowa kluczowe

interpłciowość
zaburzenia rozwoju płciowego
prawa pacjenta
ochrona zdrowia
poinformowana zgoda

Jak cytować

Między schematem a prawami człowieka - prawnomedyczne zagrożenia praw osób interpłciowych oraz europejskie modele ich ochrony, w kontraście do realiów krajowej opieki medycznej – część 1: Możliwe płaszczyzny naruszenia dóbr osób interpłciowych. (2024). Przegląd Prawa Medycznego, 5(4). https://doi.org/10.70537/chn99n68

Abstrakt

Artykuł ten stawia za cel nakreślenie sylwetki osoby interpłciowej jako zarówno osoby przynależącej do mniejszości w zakresie postrzegania cech płciowych człowieka, jak i w perspektywie ochrony prawnej jej dóbr, w szczególności w obszarze opieki medycznej oraz uzyskiwania świadczeń w obrębie ochrony zdrowia.  Analiza dostępnych danych zawierających informacje w obszarze medykalizacji cech świadczących o  interpłciowości, jak również doświadczeń osób z tej grupy mniejszościowej w zakresie operacji ingerujących w rozwój ich cech płciowych, pozwala dostrzec zauważalny rozdźwięk związany z odmiennym traktowaniem osób interpłciowych i osób nieposiadjących tej cechy.  Jest to szczególnie zauważalne w perspektywie tak aksjologicznego, jak i faktycznego uzasadniania decyzji dotyczących podjęcia medycznej ingerencji w stan zdrowia tych osób. W niniejszej analizie przedstawione zostały możliwe płaszczyzny, w których zakresie decyzja o podjęciu działań zmierzających do ingerencji w rozwój cech świadczących o interpłciowości osoby wskazywać może na dyskryminacyjne w swoim charakterze naruszenie praw tej osoby. W obrębie omawianego zagadnienia wyszczególnione zostały między innymi dylematy związane z naruszeniem prawa do autonomii cielesnej pacjenta,  naruszenia mechanizmu udzielania należycie poinformowanej zgody na dokonanie zabiegu, czy naruszenia w obrębie prawa do uzyskania dostępu do dokumentacji medycznej pacjenta.  Ze względu na konieczność dokonania obszernej analizy opisywanych zagadnień, tekst ten poświęcony jest w głównym zakresie poświęcony teoretycznym możliwym naruszeniom względem praw tej grupy pacjentów, jak i ogólnych standardów etyki lekarskiej podczas sprawowania nad nimi opieki.

PDF

Bibliografia

J. Abdulcadir, , L. Catania, M. J. Hindin, L. Say, P. Petignat, O. Abdulcadir, Female Genital Mutilation, “Obstetrics & Gynecology”, 128(5), 2016

S. F. Ahmed, S. Morrison, I.A. Hughes, Intersex and gender assignment; the third way? “Archives of Disease in Childhood”, 9/2004 Sep. (89)

K. Bajszczak, M. Szarras-Czapnik, J. Słowikowska-Hilczer, Zaburzenia rozwoju płci — nowa nomenklatura oraz wytyczne w postępowaniu terapeutycznym, „Seksuologia Polska” 2014, t. 12, nr 2

K. Bangalore Krishna, C. Cinnatti, P. Hoebeke, A.-F. Spinoit, R. De Castro, P. A. Lee, Individualized care for patients with intersex (differences of sex development): Diagnosis and treatment of aphallia, “Journal of Pediatric Urology”, 7.IX.2023,

K. Bangalore Krishna, C. P. Houk, P. A. Lee, Pragmatic approach to intersex, including genital ambiguity, in the newborn, “Seminars in Perinatology”, vol. 41, Issue 4, 2017

E. Barg , M. Tokarska , B. Wikiera , B. Kosowska, Postępy w diagnostyce wrodzonego przerostu kory nadnerczy, “Advances in Clinical and Experimental Medicine” 2003, 12, 4.

M. Bauer, D. Truffer, D. Crocetti, Intersex human rights, “The International Journal of Human Rights”, 24:6, 2020

R. C. Berg, E. Denison, A Tradition in Transition: Factors Perpetuating and Hindering the Continuance of Female Genital Mutilation/Cutting (FGM/C) Summarized in a Systematic Review, “Health Care for Women International”, 34:10, 2013

A. W. Berry, S. Monro, Ageing in obscurity: a critical literature review regarding older intersex people, Sexual and Reproductive Health Matters, 30:1, 2022

M. Blackless, A. Charuvastra, A. Derryck, A. Fausto-Sterling, K. Lauzanne, E. Lee, How sexually dimorphic are we? Review and synthesis, “American Journal of Human Biology” (2000), 12

M. Boratyńska, P. Konieczniak, Prawa pacjenta, Warszawa, 2001

M. Boratyńska, Dysfunkcjonalność ochrony praw pacjenta małoletniego. Część 1: Reprezentowanie interesów i prawo do informacji, „Annales UMCS” vol. LXX, 1/2023

C. Carpenter, K. Makhubu, L. Moche, An invisible public health crisis: the forced normalization of intersex people,”Harvard Public Health Review” 2021; 30

M. Carpenter, The human rights of intersex people: addressing harmful practices and rhetoric of change, “Reproductive Health Matters”, 24:47, 2016

M. Carpenter, The “Normalization” of Intersex Bodies and “Othering” of Intersex Identities in Australia, “Bioethical Inquiry” 15, 2018

R. Cleminson, F. V. Garcia, Sex, Identity and Hemaphrodites in Iberia, 1500-1800, Routledge, Oxon 2016

M. Cools, A. Nordenström, R. Robeva, J. Hall, P. Westerveld I in.; COST Action BM1303 working group 1, Caring for individuals with a difference of sex development (DSD): a Consensus Statement, “Nature Reviews Endocrinology” 2018 Jul;14(7)

J., Daaboul, J. Frader, Ethics and the Management of the Patient with Intersex: A Middle Way. “Journal of Pediatric Endocrinology and Metabolism”, 14(9), 2001

G. Davis, The Social Costs of Preempting Intersex Traits, “The American Journal of Bioethics”, 13:10, 2013

A.D. Dreger, "Ambiguous sex"--or ambivalent medicine? Ethical issues in the treatment of intersexuality, “Hastings Center Report” 1998 May-Jun; 28(3)

B. D. Earp, S. Johnsdotter, Current critiques of the WHO policy on female genital mutilation, “International Journal of Impotence Research”, Mar;33(2)/2021

K.-K. Ford, “First, Do No Harm”: The Fiction of Legal Parental Consent to Genital-Normalizing Surgery on Intersexed Infants. “Yale Law & Policy Review”, 19(2), 2001.

J. Garland , S. Slokenberga, Protecting the Rights of Children with Intersex Conditions from Nonconsensual Gender-Conforming Medical Interventions: The View from Europe, “Medical Law Review”, vol. 27, Issue 3, Summer 2019

J. Garland, Sweden, [w:] J. Scherpe, A. Dutta, & T. Helms (Eds.), The Legal Status of Intersex Persons, 2018 Intersentia.

D. C. Ghattas (tłum. M. Rakita), Ochrona osób interpłciowych w Europie: podręcznik dla prawników i decydentów, OII Europe, Fundacja Interakcja, 2019

J. Greenberg, International Legal Developments Protecting the Autonomy Rights of Sexual Minorities: Who Should Determine the Appropriate Treatment for an Intersex Infant?. [w:] Sytsma, S. (eds) Ethics and Intersex. International Library of Ethics, “Law and the New Medicine”, vol 29, 2006

J. Holocher, "Małe rozwiązanie", "duże rozwiązania", godność i wolność człowieka... : zasady konstytucyjne w sporze o prawa osób transseksualnych w orzecznictwie Federalnego Sądu Konstytucyjnego Niemiec, „Prawo i Medycyna” vol. 70, 1/2018

E. M Horowicz, Intersex children: Who are we really treating? Medical Law International, 17(3) , 2017., 183–218

L. Hunter, A. Zavros-Orr, A. Brömdal, K. Hand, B. Hart, Intersex awareness and education: what part can health and physical education bodies of learning and teaching play?, “Sport, Education and Society”, 28:9, 2023

E. Kelly, & P. J. A. Hillard, Female genital mutilation. “Current Opinion in Obstetrics and Gynecology”, 17(5), 2005

P. Konieczniak, Czynność lecznicza i jej cel. Zagadnienie celu w prawie medycznym, [w] System Prawa Medycznego t. 2 cz. 1, red. nacz. E. Zielińska, Wolters Kluwer Warszawa 2019

P. Konieczniak, Ograniczone „prawo” małoletniego pacjenta do informacji, [w:] System Prawa Medycznego t. 2 cz. 1, red. nacz. E. Zielińska, Wolters Kluwer Warszawa 2019.

U. Lampalzer, P. Briken,K. Schweizer, Psychosocial care and support in the field of intersex/diverse sex development (dsd): counselling experiences, localisation and needed improvements, “International Journal of Impotence Research” 33, 2021

E.M. Leidolf, M. Curran, Scout, J. Bradford, Intersex mental health and social support options in pediatric endocrinology training programs, “Journal of Homosexuality” 2008;54(3)

D. Lewandowska, Androgyn czy hemafrodyta? Studium nad hemafrodytyzmem w źródłach antycznych, wyd. Naukowe Sub Lupa, Warszawa 2019

E. Leye , N. Van Eekert, S. Shamu, et al. Debating medicalization of Female Genital Mutilation/Cutting (FGM/C): learning from (policy) experiences across countries. “Reproductive Health” 16, 158 (2019)

L. Liao, Medical and Psychological Controversies. W: Variations in Sex Development: Medicine, Culture and Psychological Practice Cambridge: Cambridge University Press, 2022,

L. Lin, & J. Achermann,. Disorders of sex development, W: S. Kehoe, L. Chitty, & T. Homfray (Eds.), Reproductive Genetics (Royal College of Obstetricians and Gynaecologists Study Group, pp. 15-34). Cambridge: Cambridge University Press, 2009

U. Liszewska, A. Dominiak, M. Kurowska, Zaburzenia rozwoju płci – współczesne strategie interwencji terapeutycznych, postępowań prawnych i ich konsekwencje psychologiczno-seksuologiczne, „Psychoseksuologia”, 4/2018

T. Lundberg, K. Roen, C. Kraft, P. Hegarty, How young people talk about their variations in sex characteristics: making the topic of intersex talkable via sex education, “Sex Education”, 21:5, 2021

M.P. Martinez, H. Elbardisi, A. Majzoub, M. Arafa,. Klinefelter Syndrome. W : M. Arafa, H. Elbardisi, A. Majzoub, A. Agarwal, (eds) Genetics of Male Infertility. Springer, Cham, 2020

B. Molina-Gallego, L. Mordillo-Mateos, G. M. de Corral, S. Gómez-Cantarino, B. Polonio-López, M. I. Ugarte-Gurrutxaga, Female Genital Mutilation: Knowledge and Skills of Health Professionals, “Healthcare” 2021, 9

S. Monro, M. Carpenter, D. Crocetti, G. Davis [w:], Intersex: cultural and social perspectives, “Culture, Health & Sexuality”, 23:4, 2021

P.D.E. Mouriquand, D.B. Gorduza, C.-L. Gay, H.F.L. Meyer-Bahlburg, L. Baker, L.S. Baskin, I in. Surgery in disorders of sex development (DSD) with a gender issue: If (why), when, and how?, “Journal of Pediatric Urology”, 12:3, 2016

P. Mulongo, C. Hollins Martin, S. McAndrew,. The psychological impact of Female Genital Mutilation/Cutting (FGM/C) on girls/women’s mental health: a narrative literature review, “Journal of Reproductive and Infant Psychology”, 32(5), 2014

A.J. Neuman Wipfler, Identity Crisis: The Limitations of Expanding Government Recognition of Gender Identity and the Possibility of Genderless Identity Documents, “Harvard Journal of Law and Gender”, 39 2016

C. E. Orr, Exorcising Intersex and Cripping Compulsory Dyadism, Institute of Feminist and Gender Studies Faculty of Social Sciences University of Ottawa, 2018

S. E. Preves, Negotiating the Constraints of Gender Binarism: Intersexuals’ Challenge to Gender Categorization, “Current Sociology”, 48(3), (2000).

D. Rogowska - Szadkowska, T. Niemiec, Obrzezanie kobiet – nowy problem w praktyce lekarza ginekologa w krajach Unii Europejskiej?, “Ginekologia Polska” 2009/80

K. Sandberg, Intersex Children and the UN Convention on the Rights of the Child. [w:] J. Scherpe, A. Dutta, & T. Helms (Eds.), The Legal Status of Intersex Persons 2018.

B. Sándor, (tłum. J. Kata, M. Przepiórkowski), Jak zapobiegać i przeciwstawiać się dyskryminacji oraz przemocy wobec dzieci i młodzieży LGBTI+?, Stowarzyszenie Lambda Warszawa, 2021

L. Sax, How common is lntersex? A response to Anne Fausto‐Sterling, “Journal of Sex Research”, 39(3), 2002

G.I. Serour, Medicalization of female genital mutilation/cutting, “African Journal of Urology”, vol. 19, Issue 3, 2013

H. Smith, K. Stein, Psychological and counselling interventions for female genital mutilation, “International Journal of Gynecology & Obstetrics”, 136, 2017

R. Sparrow, Gender Eugenics? The Ethics of PGD for Intersex Conditions, “The American Journal of Bioethics”, 13(10): 2013

M. Świderska, Zgoda pacjenta na zabieg medyczny, Toruń 2007

A. Tamar-Mattis, Exceptions to the Rule: Curing the Law's Failure to Protect Intersex Infants, 21 “Berkeley Journal of Gender, Law & Justice” 59 (2006)

J. Woweries, Intersex: Medical Measures on the Test Bed, W: E. Schneider & C. Baltes-Löhr (Ed.), Normed Children: Effects of Gender and Sex Related Normativity on Childhood and Adolescence, Bielefeld: transcript Verlag, 2018.

L. Zeeman, and K. Aranda, A Systematic Review of the Health and Healthcare Inequalities for People with Intersex Variance, “International Journal of Environmental Research and Public Health” 17(18), 2020

S. Zobel, Intersex/Gender-Related Constitutiveness: Specific Realities, Specific Norms, W: E. Schneider & C. Baltes-Löhr (Ed.), Normed Children: Effects of Gender and Sex Related Normativity on Childhood and Adolescence, Bielefeld: transcript Verlag, 2018

Akty prawa obcego, opracowania i rezolucje

Annual Review Of The Human Rights Situation Of Lesbian, Gay, Bisexual, Trans And Intersex People In Europe And Central Asia – ILGA Europe, Bruksela, 2023

A long way to go for LGBTI equality, Luxembourg: Publications Office of the European Union

Assembly/AU/Dec.737(XXXII) Page 1 32nd Ordinary Session of the Assembly, 10- 11 February 2019, Addis Ababa, Ethiopia Decision On Galvanising Political Commitment Towards The Elimination Of Female Genital Mutilation In Africa

End FGM – European Network, Equality Now, Female Genital Mutilation/Cutting: A Call for a Global Response, 2022

European Parliament resolution of 7 February 2018 on zero tolerance for Female Genital Mutilation (FGM) (2017/2936(RSP))

European Parliament resolution of 12 February 2020 on an EU strategy to put an end to female genital mutilation around the world (2019/2988(RSP))

Fourth Ordinary Session Of The Specialised Technical Committee On Social Development, Labour And Employment (Stc-Sdle-4) 04-08 April 2022 Addis Ababa, Ethiopia - Saleema Initiative Africa Union Initiative On Eliminating Female Genital Mutilation Programme And Plan Of Action 2019 – 2023

L. Holzer, NON-BINARY GENDER REGISTRATION MODELS IN EUROPE Report on third gender marker or no gender marker options, ILGA-Europe, (2018)

Human rights and intersex people - Issue paper published by the Council of Europe Commissioner for Human Rights, Council of Europe, 2015

“I Want to Be Like Nature Made Me” - Medically Unnecessary Surgeries on Intersex Children in the US, 25.07.2017r., interACT & Human Rights Watch

Intersex Society of North America, Clinical Guidelines for the Management of Disorders of Sex Development in Childhood - Consortium On The Management Of Disorders Of Sex Development, 2006

Komunikat Komisji Do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego I Komitetu Regionów Unia równości: strategia na rzecz równości osób LGBTIQ na lata 2020-2025, Bruksela, dnia 12.11.2020 r. COM(2020) 698 final

Office of the High Commissioner for Human Rights, Free & Equal Campaign Fact Sheet: Intersex (2015)

Parliamentary Assembly of the Council of Europe, Resolution 2191 (2017). Promoting the human rights of and eliminating discrimination against intersex people, Doc. 14404, 25 September 2017

Parliamentary Assembly of the Council of Europe, Resolution 2191 (2017). Promoting the human rights of and eliminating discrimination against intersex people, Res. 2191, 12 October 2017,

Personenstandsgesetz vom 19. Februar 2007 (BGBl. I S. 122), das zuletzt durch Artikel 3 des Gesetzes vom 17. Juli 2023 (BGBl. 2023 I Nr. 190)

United Nations General Assembly, Resolution adopted by the General Assembly on 20 December 2012 [on the report of the Third Committee (A/67/450 and Corr.1)] 67/146. Intensifying global efforts for the elimination of female genital mutilations - A/RES/67/146

The Yogyakarta Principles Plus 10, Additional Principles And State Obligations On The Application Of International Human Rights Law In Relation To Sexual Orientation, Gender Identity, Gender Expression And Sex Characteristics To Complement The Yogyakarta Principles, As adopted on 10 November 2017, Geneva

World Health Organization. Female genital mutilation: an overview. World Health Organization, 1998

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Prawa autorskie (c) 2023 Ryszard Przewoźniak