Słowa kluczowe
sprzeciw od decyzji lekarza
Konwencja o Ochronie Praw Człowieka
Europejski Trybunał Praw Człowieka
Jak cytować
Abstrakt
Pełne i prawidłowe wykonanie wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka może zostać dokonane przy zastosowaniu środków generalnych. Wdrożenie ich do obowiązującego systemu prawa pozwoli na przyszłe uniknięcie pozywania państwa przed Trybunał w podobnej sprawie, a także zapewni realizację pozytywnych obowiązków nałożonych na państwa, które przystąpiły do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Celem artykułu jest przedstawienie, w jaki sposób Polska podchodzi do zrealizowania swojego obowiązku wykonania wyroku Trybunału w odniesieniu do spraw związanych zabiegiem terminacji ciąży. Przy wykorzystaniu metody dogmatycznoprawnej, w opracowaniu podjęto próbę wskazania, jakie działania są podejmowane oraz jakie winny zostać podjęte, aby wykonanie zostało uznane za prawidłowe oraz efektywne w kontekście naprawy krajowego systemu prawa. Skutkiem dokonanej analizy jest sformułowanie wniosku o nieprawidłowym podejściu Polski opartym na pozostawieniu spraw „swojemu biegowi”, co prowadzi jedynie do pogłębiania istniejących problemów prawnych oraz obniżenia pozycji Polski na arenie międzynarodowej, jako państwa niewywiązującego się ze swoich zobowiązań.
Bibliografia
Literatura
Banaszak B., Konstytucja RP a prawo międzynarodowe [w:], Konstytucja i władza we współczesnym świecie. Doktryna – prawo – praktyka. Prace dedykowane Profesorowi Wojciechowi Sokolewiczowi na siedemdziesięciolecie urodzin, M. Kruk, J. Trzciński, J. Wawrzyniak (red.), Warszawa 2002.
Bodnar A., Wykonywanie orzeczeń Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Polsce. Wymiar instytucjonalny, Warszawa 2018.
Borek A., W kilku miastach Polski demonstrowano domagając się zmiany przepisów dotyczących aborcji [w:] „Dziennik Gazeta Prawna”, https://www.gazetaprawna.pl/wiadomosci/kraj/artykuly/9397007,w-kilku-miastach-polski-demonstrowano-domagajac-sie-zmiany-przepisow-d.html (dostęp na dzień: 08.01.2024 r.).
European Court of Human Rights, Overview 1959-2021 ECHR, 2022.
Fundacja Batorego, Stanowisko Zespołu Ekspertów Prawnych w sprawie rozstrzygnięcia Trybunału Konstytucyjnego dotyczącego aborcji, https://www.batory.org.pl/wp-content/uploads/2020/10/Stanowisko-ZEP-ws.-rozstrzygniecia-TK-10.2020.pdf (dostęp na dzień: 08.01.2024 r.).
Górski M., Najnowsze wyroki ETPC stwierdzające naruszenie Konwencji przez Polskę [w:] „Europejski Przegląd Sądowy”, maj 2012.
Grzegorczyk P., Skutki wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w krajowym porządku prawnym, [w:] „Przegląd Sądowy” 2006/6.
Łętowska E., Zapewnienie skuteczności orzeczeniom sądów międzynarodowych [w:] „Europejski Przegląd Sądowy”, 2010, nr 10.
Łętowska E., Może być zakaz aborcji po gwałcie i 6 innych niedopowiedzianych skutków wyroku TK [w:] „Monitor Konstytucyjny”, https://monitorkonstytucyjny.eu/archiwa/15796 (dostęp na dzień: 08.01.2024 r.)
Łętowska E., Wokół Trybunału Konstytucyjnego w sprawie aborcji, tekst prezentowany w czasie konferencji on line w NRS 5.11.2020 r. [w:] „Monitor konstytucyjny”, https://monitorkonstytucyjny.eu/archiwa/16016 (dostęp na dzień: 08.01.2024 r.).
Kropiwnicki R., System wykonywania wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Polsce [w:] Aktualne wyzwania ochrony wolności i praw jednostki. Prace uczniów i współpracowników dedykowane profesorowi Bogusławowi Banaszakowi, Mariusz Jabłoński, Sylwia Jarosz-Żukowska, Wrocław 2014 r.
Radziewicz P. [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, wyd. II, red. P. Tuleja, LEX/el. 2021, art. 91.
Skrzydło J., Wykonanie wyroku ETPCz [w:] „Europejski Przegląd Sądowy”, 2010, nr 11.
Stanowisko Komitetu Bioetyki przy Prezydium PAN nr 4/2013 z dnia 12.11.2013 roku w sprawie tzw. klauzuli sumienia, http://gosc.pl/files/13/11/19/857247_Stanowisko20KB20nr2042013.pdf (dostęp na dzień: 11.01.2024 r.).
Tuleja P. [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, wyd. II, Czarny P., Florczak-Wątor M., Naleziński B., Radziewicz P., Tuleja P. (red.), LEX/el. 2021, art. 9.
Turek P., Prokuratura w standardach prawnych Rady Europy, Warszawa 2022.
Więckowski Z., Odpowiedzialność odszkodowawcza władzy publicznej – zarys problematyki, https://administracjapodkontrola.pl/aktualnosci/publikacja-odpowiedzialnosc-odszkodowawcza-wladzy-publicznej-zarys-problematyki/ (dostęp na dzień: 11.01.2024 r.).
Wolny M., Szuleka M., Narzędzie w rękach władzy. Funkcjonowanie Trybunału Konstytucyjnego w latach 2016-2021, Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Warszawa 2021 r.
Wójcik A., Ważne! Nieludzki wyrok TK nie wyklucza liberalizacji prawa aborcyjnego w przyszłości, https://oko.press/wazne-nieludzki-wyrok-tk-nie-wyklucza-liberalizacji-prawa-aborcyjnego-w-przyszlosci-analiza (dostęp na dzień: 08.01.2024 r.).
Żółciak T., G. Osiecki, Co Polacy sądzą o aborcji? [w:] „Dziennik Gazeta Prawna”, https://www.gazetaprawna.pl/wiadomosci/kraj/artykuly/9351572,co-polacy-sadza-o-aborcji-najnowszy-sondaz.html (dostęp na dzień: 03.01.2024 r.).
Akty i dokumenty prawne
General comment no. 22 (2016) on the Right to sexual and reproductive health (article 12 of the International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights), E/C.12/GC/22.
General comment no. 36 (2018) on article 6 of the International Covenant on Civil and Political Rights, on the right to life, CCPR/C/GC/36.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2.04.1997 r., Dz.U. z 1997 r., Nr 78, poz. 483 z późn. zm.
Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności sporządzona w Rzymie dnia 4.11.1950 r., zmieniona następnie Protokołami nr 3, 5 i 8 oraz uzupełniona Protokołem nr 2, Dz.U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 z późn. zm.
Oświadczenie rządowe z dnia 7.04.1993 r. w sprawie ratyfikacji przez Rzeczpospolitą Polską Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzonej w Rzymie dnia 4.11.1950 r., zmienionej następnie Protokołami nr 3, 5 i 8 oraz uzupełnionej Protokołem nr 2, Dz.U. 1993 Nr 61, poz. 285.
Oświadczenie rządowe z dnia 7.04.1993 r. w sprawie deklaracji o uznaniu kompetencji Europejskiej Komisji Praw Człowieka oraz jurysdykcji Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, Dz.U. 1993 Nr 61, poz. 286.
Raport Nilsa Muižnieksa Komisarza Praw Człowieka Rady Europy po wizycie w Polsce w dniach 9-12 lutego 2016 r., CommDH(2016)23
Raport Komisarz Praw Człowieka Rady Europy Dunjy Mijatović po wizycie w Polsce w dniach 11-15 marca 2019 r., CommDH(2019)17.
Regulaminu Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, Dz.U. z 1993 r., Nr 61, poz. 284/1.
Resolution on the de facto ban on the right to abortion in Poland, 2020/2876(RSP).
Resolution on the first anniversary of the de facto abortion ban in Poland, 2021/2925(RSP).
Rezolucja Parlamentu Europejskiego z 15.11.2017 r. w sprawie sytuacji w zakresie praworządności i demokracji w Polsce (2017/2931(RSP), Dz.U. UE C 356/44.
Rezolucja Parlamentu Europejskiego z 17.09.2020 r. w sprawie wniosku dotyczącego decyzji Rady w sprawie stwierdzenia wyraźnego ryzyka poważnego naruszenia przez Rzeczpospolitą Polską zasady praworządności (COM(2017)0835- 2017/0360R(NLE), Dz.U. UE C 385/317.
Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 22.01.1997 r. w sprawie kwalifikacji zawodowych lekarzy, uprawniających do dokonania przerwania ciąży oraz stwierdzania, że ciąża zagraża życiu lub zdrowiu kobiety lub wskazuje na duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu, Dz.U. z 1997 r., Nr 9, poz. 49.
Ustawa z dnia 5.12.1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty, Dz.U. z 2022 r. poz. 1731 z późn. zm.
Ustawa z dnia 30.08.1996 r. o zmianie ustawy o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży oraz o zmianie niektórych innych ustaw, Dz. U. z 1996 r., poz. 646.
Ustawa z dnia 6.11.2008 r. o prawach pacjenta i Rzecznik Praw Pacjenta, Dz.U. z 2022 r. poz. 1876.
th meeting, 5-7 June 2023 (DH) H46-19 Tysiąc and R.R. (Applications Nos. 5410/03, 27617/04), P. and S. (Application No. 57375/08) v. Poland. Supervision of the execution of the European Court’s judgments, https://rm.coe.int/0900001680ab3e1e (dostęp na dzień: 13.01.2024 r.).
Venice Commission, Rule of law checklist, CDL-AD(2016)007.
Zalecenie Komisji (UE) 2016/1374 z 27.07.2016 r. w sprawie praworządności w Polsce Dz.U. UE L 217/53.
Zalecenie Komisji (UE) 2017/146 z dnia 21.12.2016 r. w sprawie praworządności w Polsce uzupełniające zalecenie (UE) 2016/1374, Dz.U. UE L 22/65.
Zalecenie Komisji (UE) 2017/1520 z 26.07.2017 r. w sprawie praworządności w Polsce uzupełniające zalecenie (UE) 2016/1374 i (UE) 2017/146, Dz.U. UE L 228/19.
Orzecznictwo
Postanowienie SN z 11.01.1995 r., III ARN 75/94, OSNP 1995, nr 9, poz. 106.
Postanowienie sądu rejonowego dla Wrocławia-Krzyków z 25.11.2019 r., VII W 256/19.
Postanowienie składu siedmiu sędziów SN z 13.12.2023 r., I KZP 5/23.
Rezolucja końcowa Komitetu Ministrów RE CM/ResDH(2009)52, Gregorio de Andrade vs Portugalii, wyrok z 14.11.2006 r., skarga nr 41537/02.
Wyrok ETPC z 29.11.1991 r., Vermeire v. Belgia, skarga nr 12849/87.
Wyrok ETPC z 17.02.2004 r., Maestri v. Włochy, skarga nr 397/98.
Wyrok ETPC z 20.03.2007 r., Tysiąc v. Polska, skarga nr 5410/03.
Wyrok ETPC z 26.05.2011 r., R. R. v. Polska, skarga nr 27617/04.
Wyrok ETPC z 7.02.2013 r., Fabris v. Francja, skarga nr 16574/08.
Wyrok ETPC z 1.12.2020 r., Astradsson v. Islandia, skarga nr 26374/18.
Wyrok ETPC z 7.05.2021 r., XERO FLOR v. Polska, skarga nr 4907/18.
Wyrok ETPC z 18.10.2022 r., B. B. v. Polska, skarga nr 67171/17.
Wyrok ETPC z 14.12.2023 r., M. L. v. Polska, skarga nr 40119/21.
Wyrok SN z 29.11.2005 r., II PK 100/05, OSNP 2006, nr 19-20, poz. 299.
Wyrok SN z 5.12.2019 r., III PO 7/18, OSNP 2020, nr 4, poz. 38.
Wyrok TK z 4.12.2001 r. SK 18/00, OTK 2001, nr 8, poz. 256.
Wyrok TK z 1.09.2006 r., SK 14/05, OTK-A 2006, nr 8, poz. 97.
Wyrok TK z 7.10.2015 r., K 12/14, OTK-A 2015, nr 9, poz. 143.
Wyrok TK z 22.10.2020 r., K 1/20, OTK-A 2021, nr 1, poz. 4.
Strony internetowe:
https://www.gov.pl/web/rpp/sprawozdania-dotyczace-przestrzegania-praw-pacjenta (dostęp z dnia: 19.12.2023).
https://reproductiverights.org/ (dostęp na dzień 02.01.2024 r.).
https://federa.org.pl/o-nas/ (dostęp na dzień: 14.01.2024 r.).
https://www.ohchr.org/en/treaty-bodies/ccpr (dostęp na dzień: 06.01.2024 r.).
https://www.unic.un.org.pl/prawa-czlowieka/komitet-praw-gospodarczych-spolecznych-i-kulturalnych/3138 (dostęp na dzień: 06.01.2024 r.).
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Prawa autorskie (c) 2024 Julia Dyba